สิทธิในทรัพย์สินของบุคคลกับอำนาจยึดและริบทรัพย์ตามกฎหมายศุลกากร

Abstract

สิทธิในทรัพย์สินของบุคคลเป็นสิทธิตามธรรมชาติที่ได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายรัฐธรรมนูญของนานาประเทศ อย่างไรก็ตามสิทธิในทรัพย์สินของบุคคลอาจถูกจำกัดโดยกฎหมายเพื่อผลประโยชน์ของสังคม กฎหมายฉบับหนึ่งซึ่งมีบทจำกัดสิทธิดังกล่าวนั้น คือ กฎหมายศุลกากร อันเป็นบทบัญญัติที่กำหนดเกี่ยวกับการจัดเก็บภาษีอากรอันเป็นรายได้หลักของรัฐ โดยที่กฎหมายศุลกากรเป็นกฎหมายมหาชนที่มีวัตถุประสงค์ของกฎหมายเป็นการพิเศษ นอกเหนือไปจากกฎหมายมหาชนทั่วไป ๆ ไป และยังเป็นการแตกต่างไปจากหลักทั่วไปแห่งประมวลกฎหมายอาญาซึ่งเป็นบทบัญญัติที่เป็นความผิดในตัวเอง แต่กฎหมายศุลกากรเป็นบทบัญญัติที่เป็นความผิดอันเกิดจากข้อห้ามหรือเป็นความผิดทางเทคนิค ดังนั้น บางกรณีหลักกฎหมายศุลกากรอาจแตกต่างไปจากหลักทั่วไปของประมวลกฎหมายอาญา อย่างไรก็ตาม ถ้ากฎหมายศุลกากรมิได้บัญญัติไว้แตกต่างไปจากหลักทั่วไปแห่งประมวลกฎหมายอาญาแล้ว ก็ต้องนำหลักทั่วไปแห่งประมวลกฎหมายอาญามาใช้ด้วยเหตุนี้กฎหมายศุลกากรจึงมีบทบัญญัติโดยกำหนดสภาพบังคับความรับผิดทางอาญาไว้ในกฎหมายศุลกากร สภาพบังคับในกรณีหนึ่งได้แก่ การยึดและริบทรัพย์สิน การยึดทรัพย์สินเป็นอำนาจของฝ่ายบริหารในการที่จะดำเนินกระบวนการให้เป็นไปตามกฎหมาย โดยกฎหมายศุลกากรได้ให้อำนาจแก่พนักงานศุลกากร พนักงานฝ่ายปกครองและตำรวจในการยึดทรัพย์หรือสิ่งใด ๆ อันจะพึงริบได้ตาม พ . ร . บ. ศุลกากร พ. ศ. 2469 มาตรา 24 และผลของการยึดโดยเฉพาะในคดีที่ไม่ปรากฏตัวผู้ต้องหานั้น จะมีผลทำให้ทรัพย์สินที่ถูกยึดตกเป็นของแผ่นดินตามเงื่อนไขและระยะเวลาที่กำหนดไว้ ผลของการยึดทรัพย์กรณีเช่นนี้จะเป็นการตัดกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินที่แท้จริงของบุคคล โดยที่บุคคลนั้นจะมาเรียกร้องขอคืนหรือคัดค้านแต่อย่างใดหาได้ไม่ ในบางครั้งบุคคลผู้เป็นเจ้าของทรัพย์สินที่แท้จริงอาจไม่ได้รับความเป็นธรรมจากผลของกฎหมายเช่นนี้ จึงเป็นข้อขัดแย้งที่ทางฝ่ายบริหารและฝ่ายตุลาการมีความเห็นไม่ตรงกันในการใช้อำนาจเช่นว่านี้ โดยที่ฝ่ายตุลาการได้มีคำพิพากษาที่วินิจฉัยไปในทางที่ให้ความเป็นธรรมแก่บุคคลมิต้องให้ถูกจำกัดหรือลิดรอนสิทธิในทรัพย์สิน แต่ทางฝ่ายบริหารไม่เห็นด้วยกับแนวคำพิพากษาของศาลเช่นนี้ โดยเห็นว่ากฎหมายศุลกากรเป็นกฎหมายพิเศษและมีวัตถุประสงค์ในการที่จะป้องกันการลักลอบหลีกเลี่ยงค่าภาษีอากรเพื่อให้บรรลุถึงเป้าหมายในการจัดเก็บภาษีอากร ดังนั้นสภาพบังคับของกฎหมายจึงควรมีลักษณะเป็นการเด็ดขาด แม้ว่าจะเป็นการทำให้สิทธิของบุคคลโดนจำกัดหรือลิดรอนไปบ้าง แต่เป็นหลักแห่งความจำเป็นของรัฐในการที่จะคุ้มครองสังคมและประโยชน์สาธารณชนภายในรัฐ ด้วยเหตุนี้การที่ฝ่ายบริหารจะดำเนินกระบวนการให้บรรลุถึงผลและวัตถุประสงค์ของกฎหมายก็ควรที่กำหนดนโยบายที่แน่นอนในการบังคับใช้กฎหมาย ประการแรกได้แก่ การแจ้งให้เจ้าของที่แท้จริงทราบถึงการที่ทรัพย์สินได้ถูกยึดไว้ และเหตุแห่งการยึดตามบันทึกของพนักงานศุลกากร พนักงานฝ่ายปกครอง หรือตำรวจ เพื่อให้โอกาสแก่เจ้าของที่แท้จริงหรือผู้มีสิทธิได้ทำการร้องคัดค้านและขอคืนทรัพย์นั้น ถ้าหากเห็นว่าการยึดไว้นั้นไม่เป็นการถูกต้อง และยังเป็นการป้องกันมิให้การใช้อำนาจหน้าที่ของเจ้าพนักงานฝ่ายบริหารเป็นไปโดยทุจริต หรือเป็นการปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบอีกด้วย ประการที่สอง ควรที่จะตัดสิทธิมิให้บุคคลมาฟ้องร้องอย่างใดในภายหลังอีก โดยถือว่าการที่เขามิได้ปฏิบัติตามระยะเวลาที่กฎหมายกำหนดไว้เป็นการเพิกเฉยละเลยซึ่งสิทธิของตนเองมิใช่เป็นการละเมิดสิทธิในทรัพย์สินของบุคคล จึงสรุปได้ว่าสิทธิในทรัพย์สินของบุคคล รัฐพึงควรให้การยอมรับนับถือตามรัฐธรรมนูญและปฏิญญาว่าด้วยสิทธิมนุษยชน แต่ก็มิใช่ว่ามากเกินควรจนมิได้คำนึงถึงหลักแห่งความจำเป็นและนโยบายของรัฐ เพื่อให้บรรลุถึงเป้าหมายในการจัดเก็บภาษีอันเป็นประโยชน์ต่อสังคมและสาธารณชนส่วนรวม ดังนั้น กฎหมายศุลกากรอันเป็นกฎหมายทางฝ่ายบริหารนั้นจะไปจำกัดหรือ ลิดรอน สิทธิในทรัพย์สินของบุคคลมากน้อยเพียงใด ขึ้นอยู่กับความจำเป็นและนโยบายแห่งรัฐเป็นสำคัญ