การศึกษาเปรียบเทียบงานนิเทศห้องสมุดโรงเรียนของกรมต่างๆ ในกระทรวงศึกษาธิการ

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีจุดมุงหมายประการแรก เพื่อศึกษาถึงการดำเนินงานและปัญหาในการนิเทศห้องสมุดของศึกษานิเทศก์ แผนกวิชาห้องสมุดในกระทรวงศึกษาธิการ และประการ ที่ 2 เพื่อทราบถึงปัญหาและความต้องการของบรรณารักษ์ ในสถานศึกษาสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ อันจะ เป็นแนวทางให้ศึกษานิเทศก์ใช้เป็นข้อมูล เพื่อให้การนิเทศได้ตรงตามเป้าหมายยิ่งขึ้น วิธีที่ใช้ในการวิจัยนี้คือ 1. ค้นหาจากหนังสือ,วารสาร,เอกสารทางราชการและสิ่งพิมพ์อื่นๆ เกี่ยวกับการนิเทศห้องสมุดทั้งในต่างประเทศและในประเทศ 2. สงแบบสอบถามบรรณารักษ์สถานศึกษาสังกัดบรรณารักษ์สถานศึกษาสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ 810 แห่ง ได้รับคืน 573 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 70.74 3. สัมภาษณ์ศึกษานิเทศก์แผนกวิชาห้องสมุดทุกกรม ไร้สังกัดกระทรวงศึกษาธิการ 4. เดินทางไปศึกษาสภาพห้องสมุดสถานศึกษา และสังเกตการณ์วิธีการนิเทศของศึกษานิเทศก์ด้วย ผลของการค้นคว้าสรุปได้ดังนี้ การนิเทศห้องสมุดศึกษาในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ ทำการนิเทศตั้งแต่ห้องสมุดระดับประถมศึกษา ถึงห้องสมุดระดับวิทยาลัยครู ซึ่งมีหน่วยศึกษานิเทศก์ของกรมที่รับผิดชอบดำเนินการนิเทศรวม 3 กรม คือ กรมสามัญศึกษา,กรมอาชีวศึกษา และกรมการฝึกหัด ศึกษานิเทศก์แผนกวิชาห้องสมุดของแต่ละกรม ให้การนิเทศเฉพาะศึกษาในสังกัดของกรมนั้นๆ แต่วัตถุประสงค์และความมุ่งหมายในการดำเนินงานจะตรงกันคือ ต้องการให้ห้องสมุดศึกษาที่รับผิดชอบได้มาตรฐานที่ดีอย่างน้อยก็ได้ตามมาตรฐานขั้นต่ำสุดตามที่ระบุไว้ การนิเทศห้องสมุดสถานศึกษาในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการยังไม่ได้ผลเท่าที่ควรพิจารณาได้จากสภาพห้องสมุดสถานศึกษาในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการส่วนใหญ่ยังอยู่ในสภาพไม่ได้มาตรฐาน ทั้งด้านการบริการและบุคลากร จาการสำรวจพบว่า โรงเรียนประถมศึกษา 7 แห่งใน 126 ไม่มีแม้แต่มุมหนังสือ ห้องสมุดสถานศึกษาส่วนใหญ่ยังขาดแคลนหนังสือทุกประเภท เฉลี่ยในการศึกษาทุกประเภท นักเรียน 1 คน มีหนังสือใช้ประมาณ 2 เล่ม ซึ่งยังต่ำกว่ามาตรฐาน ของห้องสมุดโรงเรียนกระทรวงศึกษาธิการทุกประเภท ในด้านบุคลากรผู้ทำหน้าที่บรรณารักษ์ของสถานศึกษา มีตำแหน่งเป็นครู ซึ่งส่วนใหญ่นอกจากทำหน้าที่ครูบรรณารักษ์แล้วต้องสอนด้วยถึงร้อยละ 88.7 นอกจากนี้วุฒิทางด้านบรรณารักษ์ศาสตร์ของครูบรรณารักษ์ ยังต่ำอยู่หรือไม่มีวุฒิเลย คือ ครูบรรณารักษ์ในสถานศึกษาทุกประเภทร้อยละ 84 ไม่มีวุฒิทางบรรณารักษ์ศาสตร์เลย จากการวิเคราะห์การนิเทศห้องสมุดของศึกษานิเทศก์กรมต่างๆ พบว่า ปัญหาที่ทำให้การนิเทศห้องสมุดไม่ได้ผลดีเท่าที่ควร มีดังนี้คือ 1. ปัญหาหน้าที่ของศึกษานิเทศก์ ที่เป็นผู้แนะนำไม่มีอำนาจสั่งการ 2. ปัญหาบุคลากร จากการสำรวจพบว่า ในปัจจุบันศึกษานิเทศก์แผนกวิชาห้องสมุด ทุกกรมรวม 9 คน ต้องออกนิเทศห้องสมุดโรงเรียนในสังกัดถึง 4,894 โรง 3. ปัญหาความก้าวหน้าในทางราชการ 4. ปัญหาสภาพห้องสมุดโรงเรียนซึ่งเกิดจาก 4.1 อาคารสถานที่ไม่เหมาะสม หรือไม่มี 4.2 ผู้บริหารไม่เห็นความสำคัญของห้องสมุด 4.3 ขาดงบประมาณ ข้อเสนอแนะ 1. ในฐานะที่ศึกษานิเทศก์ เป็นเพียงผู้แนะนำไม่มีอำนาจสั่งการเห็นควรว่าไม่จำเป็นต้องแยกหน่วยศึกษานิเทศก์ขึ้นต่อกรม แต่ควรรวมหน่วยศึกษานิเทศก์ทุกกรมเป็นหน่วยงานอิสระ ขึ้นกับหน่วยงานหนึ่งหน่วยงานใดที่เหมาะสมอันจะทำไห้ไม่เกิดปัญหาต่อความก้าวหน้าทางราชการของศึกษานิเทศก์ คิดว่าจะแก้ปัญหาได้รับประโยชน์ในเรื่องต่อไป 1.1 การขาดบุคลากร เพราะศึกษานิเทศก์ของแต่ละกรมมีสาขาวิชาต่างๆ คล้ายคลึงหรือเหมือนกัน 1.2 ทำให้ศึกษานิเทศก์เป็นนักวิชาการ ซึ่งตรงกับหลักการนิเทศที่ว่าศึกษานิเทศก์เป็นเพียงผู้ให้คำแนะนำ ไม่มีอำนาจสั่งการใดๆ อยู่แล้ว 1.3 เป็นการประหยัดบุคคลและงบประมาณการนิเทศ เพราะในปัจจุบันสถานศึกษาเกือบทุกประเภทของกระทรวงศึกษาธิการ จะมีอยู่ในทุกจังหวัด 2. การบริหารงานภายในของศึกษานิเทศก์แผนกวิชาห้องสมุด ควรแบ่งออกเป็นศึกษานิเทศก์ฝ่ายวิชาการ และศึกษานิเทศก์ปฏิบัตินิเทศ โดยให้ศึกษานิเทศก์ฝ่ายวิชาการ เป็นศึกษานิเทศก์ส่วนกลาง ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางประสานงานการนิเทศ และวางนโยบายบริการด้านงานวิชาการ เช่น การจัดหาวัสดุ และครุภัณฑ์ของห้องสมุดสถานศึกษา เป็นต้นแล้ที่สำคัญเป็นผู้ประสานงานกับหน่วยงานอื่นๆ ในการที่จะทำให้การนิเทศห้องสมุดเป็นด้วยความราบรื่นและได้ประโยชน์เต็มที่ ส่วนศึกษานิเทศก์ฝ่ายปฏิบัติการนิเทศควรจะเป็นศึกษานิเทศก์เขตและศึกษานิเทศก์จังหวัด ดังเช่น ศึกษานิเทศก์เขตและศึกษานิเทศก์จังหวัดของกรมสามัญศึกษา (เดิม) 3. กระทรวงศึกษาธิการควรหารทางส่งเสริมด้านความก้าวหน้า ในทางราชการแก่ศึกษานิเทศก์ให้มากขึ้นเพื่อไม่ให้ศึกษานิเทศก์เกิดความท้อแท้ผละไปทำงานให้หน่วยงานอื่น 4. ศึกษานิเทศก์แผนกวิชาห้องสมุด ควรผลิตเอกสารให้มากขึ้นและแจกจ่ายให้ทั่วถึง โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถานศึกษาที่อยู่ไกลๆ โดยที่ศึกษานิเทศก์หาโอกาสเข้าไปนินิเทศยาก ถ้ามีงบประมาณพอสมควรควรจะจัดทำในรูปข่าวสาร (Newsletter) ซึ่งมีทั้งข่าวทั่วไป บทความ และข่าวทางบรรณารักษศาสตร์การตอบปัญหา ซึ่งจะเป็นการณ์แก้ปัญหาการขาดบุคลากรออกนิเทศได้ดียิ่ง 5. ศึกษานิเทศก์แผนกวิชาห้องสมุด ควรเป็นผู้จัดอบรมแก่ครูบรรณารักษ์และมอบวุฒิบัตรแก่ครูผู้เข้ารบรมดังที่สมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยจัดทำอยู่