การศึกษาสภาวะการผลิตและการตลาดของสารกาแฟในประเทศไทย

Abstract

สารกาแฟเป็นผลผลิตของกาแฟเริ่มเข้ามามีบทบาทสำคัญยิ่งขึ้นในระยะ 2-3 ปีที่ผ่านมา ทั้งนี้เป็นผลมาจากประเทศผู้ผลิตที่สำคัญของโลก คือ บราซิล ได้ประสบภัยธรรมชาติเมื่อกลางปี 2518 เป็นผลให้ผลผลิตสารกาแฟลดลงมาก และทำให้ราคาสารกาแฟในตลาดโลกมีแนวโน้มสูงขึ้นมาถึง 28.95 % ก่อให้เกิดผลกระทบกระเทือนต่อประเทศผู้บริโภคเป็นอย่างมาก สภาวะดังกล่าวนี้ก่อให้เกิดผลดีแก่ประเทศไทย กล่าวคือ เนื้อที่ปลูกและปริมาณการผลิตในประเทศไทยได้ขยายเพิ่มขึ้นในปี 2522 สามารถผลิตสารกาแฟได้ถึง 18,025.32 ตัน และมีมูลค่าสารกาแฟที่ส่งออกเพิ่มขึ้นจาก 50,790 พันบาทในปี 2516 เป็น 56,559 พันบาทในปี 2521 ในประเทศไทยมีการปลูกกาแฟกันมากในภาคใต้ประมาณร้อยละ 93 ของพื้นที่ที่ปลูกกาแฟทั้งประเทศ และสามารถผลิตสารกาแฟได้ถึงร้อยละ 95 ของผลผลิตทั้งหมด และจังหวัดที่มีเนื้อที่การปลูกกาแฟมากที่สุด ได้แก่ จังหวัดชุมพร นครศรีธรรมราช และยะลา สารกาแฟที่ตลาดในประเทศได้รับมากที่สุดในภาคใต้ คือ จังหวัดศรีธรรมราช เนื่องจากเกษตรกร นิยมทำไรกาแฟในลักษณะที่เป็นเชิงเศรษฐกิจมากกว่า และยังเป็นแหล่งอุปทานสารกาแฟที่ใหญ่ที่สุดในภาคใต้ การศึกษาเกี่ยวกับสภาวะการผลิตและการตลาดของสารกาแฟในประเทศไทยฉบับนี้ได้รวบรวมข้อมูลจากเอกสารทางการเกษตร และเอกสารต่าง ๆ สอบถามผู้ผลิตสารกาแฟบางรายและจากการสังเกตการณ์ระหว่างภาคสนามที่จังหวัดนครศรีธรรมราช แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้มาศึกษาถึงปัญหาและอุปสรรคทั้งทางด้านการผลิตและการตลาดสารกาแฟ ซึ่งการศึกษาชิ้นนี้เป็นการศึกษาขั้นเริ่มต้น เพื่อเป็นแนวทางสำหรับทางการศึกษารายละเอียดในขั้นต่อไป เนื่องจากทางราชการและเอกชนยังไม่มีการรวบรวมตัวเลขสถิติ หรือทดลองต่าง ๆ มากพอที่จะศึกษาให้ละเอียดได้ ผลการศึกษาปรากฏว่าสารกาแฟส่วนมากได้มาจากกาแฟพันธ์โรบัสตา 90% อีก 10% ได้มาจากพันธ์อาราบิกา กาแฟนี้เป็นไม้ยืนต้น นิยมปลูกตามไหล่เขา และบนเนิน ระหว่างไหล่เขากระจายทั่วไป ดินที่ปลูกมีลักษณะเป็นดินร่วนปนทราย เพราะมีความอุดมสมบูรณ์และระบายน้ำได้ดี อุณหภูมิเฉลี่ยราว 25-30 องศาเซลเซียส สารกาแฟจะเริ่มได้ผลผลิตในปีที่ 3 และจะได้สูงสุดในปีที่ 5 ค่าใช้จ่ายในการผลิตสารกาแฟจะเริ่มมีตั้งแต่ปีที่ 3 คือ ค่าจ้างในการเก็บ, ค่าจ้างกะเทาะเปลือก เป็นต้น ต้นทุนการผลิตเฉลี่ยกิโลกรัมของสารกาแฟ ในปี 2523 เท่ากับ 17.95 บาท ขายได้เฉลี่ยต่อกิโลกรัมละ 45 บาท ซึ่งจะทำให้ได้กำไรเฉลี่ยต่อกิโลกรัมละประมาณ 27.05 บาท การจำหน่ายสารกาแฟ เกษตรกรจะจำหน่ายให้กับพ่อค้าที่รับซื้อในตลาดท้องถิ่นเองหรือพ่อค้าที่รับซื้อถึงไร่กาแฟละ 38 -40 บาท ซึ่งถ้าราคาสารกาแฟในอนาคตยังเป็นอยู่เช่นนี้ และผลกระทบกระเทือนจากสถานการณ์สารกาแฟของประเทศผู้ผลิตแหล่งใหญ่ของโลก ซึ่งประสบกับภัยธรรมชาติจะเป็นปัจจัยสำคัญที่จูงใจให้มีการผลิตมากขึ้น จึงทำให้มีการส่งสารกาแฟออกมากขึ้น ในประเทศไทยได้เริ่มส่งเสริมการผลิตสารกาแฟตั้งแต่ปี 2497 เป็นต้นมา จนปัจจุบันนี้รัฐบาลก็มีนโยบายให้เกษตรกรปลูกกาแฟมากขึ้น ซึ่งสามารถเพิ่มผลผลิตสารกาแฟได้มากเกินความต้องการภายในประเทศจนสามารถส่งออกจำหน่ายต่างประเทศมากขึ้น ซึ่งรัฐบาลควรจะช่วยเหลือในการหาตลาดสารกาแฟในต่างประเทศให้มากขึ้น รวมทั้งการควบคุมสารกาแฟที่สั่งจากต่างประเทศด้วย อย่างไรก็ตามเมื่อตลาดได้ขยายกว้างออกไปย่อมเกิดปัญหาต่าง ๆ ตามมา เช่น ปัญหาการผลิต การจำหน่าย การตลาดสารกาแฟ การควบคุมราคาและคุณภาพสารกาแฟ เป็นต้น การแก้ไขอาจจะทำได้โดยการจัดกลุ่มเกษตรกรหรือสหกรณ์ เพื่อทำหน้าที่เป็นตัวแทนในการวางแผนการผลิตและการตลาดสารกาแฟให้มีประสิทธิภาพ ทั้งช่วยแนะนำเกี่ยวกับเทคนิคในการผลิต นอกจากนี้รัฐบาลสามารถสนับสนุนโดยให้ความช่วยเหลือค้นคว้าทดลองหาพันธ์ที่ให้ผลผลิตสูงเหมาะสมกับดินฟ้าอากาศในประเทศไทย แนะนำเทคนิคการเพาะปลูก และการบำรุงรักษา ตลอดจนการจัดหาแหล่งเงินกู้ระยะยาวให้เกษตรกรกู้มาลงทุน มีมาตราการในการควบคุมราคา ในอนาคตเมื่อตลาดสารกาแฟในประเทศมั่นคง รัฐบาลก็ให้ความช่วยเหลือในการส่งออกด้วย ซึ่งจะช่วยให้สามรถพัฒนากาแฟให้เป็นพืชเศรษฐกิจของประเทศได้ในที่สุด