งานด้านการเกษตรและการคมนาคมของเจ้าพระยาวงษานุประพันธ์ พ.ศ. 2452-2468

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้เป็นการศึกษาวิเคราะห์ถึงผลงานด้านการเกษตรและการคมนาคมของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (ม.ร.ว. สท้าน สนิทวงศ์) ระหว่าง พ.ศ. 2452 – 2468 นับตั้งแต่ตอนปลายรัชกาลที่ 5 จนถึง พ.ศ. 2468 ซึ่งเป็นปีที่เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ถวายบังคมลาออกจากราชการ สิ่งที่นำมาพิจารณาร่วมด้วยในการศึกษาวิเคราะห์เรื่องนี้คือ ประวัติชีวิตการรับราชการของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ ทั้งนี้เพื่อชี้ให้เห็นว่าจากภูมิหลังทางด้านชาติกำเนิด การศึกษา ความสามารถส่วนตัว การสนับสนุนจากผู้ใหญ่ ทำให้ท่านมีโอกาสรับราชการทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน พร้อมกันนั้นก็ได้พิจารณาว่าแนวความคิด นโยบาย ผลงานด้านการเกษตร และการคมนาคมในช่วงระยะเวลาที่ท่านดำรงตำแหน่งเสนาบดีมีสิ่งที่น่าสนใจและสำคัญอะไรบ้าง ผลจากการวิจัยพบว่า แม้เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์จะดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงเกษตรในระยะสั้น แต่ก็เป็นเสนาบดีที่สำคัญและมีผลงานที่เด่นชัดคนหนึ่งในบรรดาเสนาบดีกระทรวงเกษตรในยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ท่านได้เสนอแนวความคิดในการแก้ปัญหาของชาวนา ได้มีการนำความรู้ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมาใช้ เช่น การทดลองปลูกข้าวพันธุ์ใหม่ การใช้เครื่องจักรผ่อนแรง และการแยกธาตุข้าวเพื่อส่งเสริมการค้าข้าวเป็นต้น ผลงานเหล่านี้แสดงถึงความสามารถส่วนตัวและความเอาใจใส่ต่องานด้านนี้อย่างดียิ่ง ส่วนผลงานด้านการคมนาคมของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ที่สำคัญได้แก่ การเสนอให้รัฐบาลสร้างทางรถไฟขนาดมาตรฐานแทนขนาดแคบซึ่งใช้มาแต่เดิม การนำไปรษณีย์อากาศมาใช้ ผลงานด้านคมนาคมของท่านไม่ค่อยปรากฎมากนัก แม้ว่ารับราชการอยู่เป็นเวลานานถึง 13 ปี ทั้งนี้เนื่องจากได้มีการวางรากฐานงานด้านคมนาคมไว้เป็นอย่างดีแล้วตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเสนาบดีคนก่อนๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งนับตั้งแต่ พ.ศ. 2460 เป็นต้นมา กิจการกรมทางซึ่งแต่เดิมเป็นหน่วยงานอยู่ใต้บังคับบัญชาของเสนาบดีได้ย้ายไปสังกัดกรมรถไฟหลวง โดยมีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธินเป็นผู้บัญชาการ อย่างไรก็ตามงานด้านการคมนาคมของท่านก็นับว่าเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง เพราะว่าเป็นการวางรากฐานการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของชาติ.