วิเทโศบายของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่มีต่อมหาอำนาจยุโรป

Abstract

ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นช่วงระยะเวลาที่ประเทศไทยต้องเผชิญกับการคุกคามของชาติมหาอำนาจจักรวรรดินิยมอย่างรุนแรง จากการที่นานาประเทศเพื่อนบ้านของไทยล้วนตกเป็นอาณานิคมไปแล้วทั้งสิ้น จึงทำให้รัฐบาลไทยต้องดำเนินนโยบายต่างประเทศด้วยความระมัดระวังอย่างยิ่ง เพราะเกรงว่าชาติมหาอำนาจจักรวรรดินิยมตะวันตกจะรวมประเทศไทยเข้าเป็นอาณานิคมของตนด้วย วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มุ่งศึกษาถึงนโยบายและวิธีการดำเนินนโยบายต่างประเทศของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวต่อมหาอำนาจยุโรป ตลอดจนวิเคราะห์ถึงผลของการดำเนินนโยบายดังกล่าว นอกจากนั้นยังได้มุ่งศึกษาถึงการดำเนินนโยบายต่างประเทศของมหาอำนาจจักรวรรดินิยมอังกฤษและฝรั่งเศสต่อประเทศไทย และวิเคราะห์จุดประสงค์ของการดำเนินนโยบายดังกล่าวด้วย ผลของการวิจัยพบว่า ประเทศไทยเป็นเพียงประเทศเดียวในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่สามารถรอดพ้นจากการตกเป็นอาณานิคมของมหาจักรวรรดินิยม ด้วยสาเหตุ 2 ประการ คือ การดำเนินนโยบายรักษาความอยู่รอดด้วยการผูกพันใกล้ชิดกับมหาอำนาจยุโรปอื่น ๆ อันมี รุสเซีย และเยอรมนี นอกเหนือไปจากอังกฤษและฝรั่งเศสซึ่งเป็นคู่กรณีกับไทย การดำเนินนโยบายของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวดังกล่าว มีผลทำให้ทั้งอังกฤษและฝรั่งเศสต้องไตร่ตรองถึงความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับรุสเซีย และเยอรมันว่าเป็นไปอย่างลึกซึ้งเท่าใด และสองประเทศนี้จะเข้าช่วยประเทศไทยหรือไม่ในเวลาที่ประเทศไทยถูกตนรุกราน และสภาพที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ของประเทศไทยซึ่งอยู่ระหว่างอาณานิคมของประเทศมหาอำนาจอังกฤษและฝรั่งเศส ก็มีส่วนสำคัญต่อความปลอดภัยของไทยอีกด้วย เพราะทั้งอังกฤษและฝรั่งเศสไม่ประสงค์ที่จะให้อาณานิคมของตนติดกันดังเช่นในบริเวณอื่น ๆ ของโลก ที่มักจะมีการปะทะกันอยู่เสมอ ดังนั้นจุดประสงค์ของมหาอำนาจทั้งสอง คือ การให้ประเทศไทยมีฐานะเป็นรัฐกันชนของตนในบริเวณเอเชียตะวันออกเฉียงใต้