การศึกษาพื้นที่กิจกรรมชุมชนของเมือง : สยามสแควร์

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอิทธิพลของสภาพแวดล้อมกายภาพต่อการใช้พื้นที่ประกอบกิจกรรม โดยเฉพาะการจัดพื้นที่แบบศูนย์การค้าห้องแถวภายในเมือง เพื่อพัฒนาแนวทางการออกแบบอาคารและจัดผังบริเวณที่มีประสิทธิภาพใช้ที่ดินสนองประโยชนต่อชุมชนยิ่งขึ้น ตัวอย่างพื้นที่ในการศึกษาคือบริเวณสยามสแควร์ ซึ่งอยู่ในทำเลย่านธุรกิจการค้าสำคัญ เป็นศูนย์การค้าห้องแถวที่ประสบความสำเร็จมากที่สุดแห่งหนึ่ง มีคุณค่าของที่ดินและเงื่อนไขปัจจัยสนับสนุนพร้อมมูลเหมาะสมกับการศึกษานี้ วิธีดำเนินการวิจัยแบ่งเป็น 3 ขั้นตอนใหญ่ ๆ ดังนี้ - ศึกษาและวิเคราะห์คุณลักษณะของการจัดพื้นที่อาคารและการวางผังบริเวณตลอดจนเงื่อนไขการใช้พื้นที่ประกอบกิจกรรมต่าง ๆ - สำรวจลักษณะประเภทกิจกรรม พฤติกรรมการใช้พื้นที่อาคารห้องแถวและบริเวณภายในทั้งหมด - สุ่มตัวอย่างสัมภาษณ์ผู้บริหารกิจการตามสัดส่วนการครอบครองพื้นที่ของกิจกรรมแต่ละประเภทจำนวน 47 แห่ง (10%) การวิเคราะห์ข้อมูลโดยเปรียบเทียบพฤติกรรมการใช้พื้นที่แตกต่างของกิจกรรมแต่ละกลุ่มภายในบริเวณและทัศนะของผู้ประกอบการ โดยสถิติตัวเลขในเชิงปริมาณวิเคราะห์ค่ามัชฌิมเลขคณิตและเปรียบเทียบเป็นร้อยละ ประกอบกับการวิเคราะห์โดยแผนภูมิภาพถ่ายและการสังเกตุการณ์ ผลจากการศึกษาสรุปความสำคัญได้ดังนี้ ปัจจัยสภาพแวดล้อมกายภาพที่เกื้อกูลต่อการใช้พื้นที่ในบริเวณสยามสแควร์ที่สำคัญคือการจัดพื้นที่แบบห้องแถวโดยมีอัตราส่วนการใช้ที่ดินต่ำเพียง 1:1.38 ทำให้มีพื้นที่ถนนและที่จอดรถจำนวนมากอำนวยความสะดวกต่อการประกอบกิจกรรมในบริเวณ ความไม่จำกัดการใช้งานของอาคารห้องแถวเปิดโอกาสให้กิจกรรมการใช้พื้นที่เป็นไปตามภาวะตลาดได้ง่าย กิจกรรมที่เป็นอยู่ในปัจจุบันมีการใช้พื้นที่เพื่อธุรกิจการค้า 64% และมิใช่ธุรกิจการค้า 36% มีกิจกรรมมากมายกว่า 80 ประเภทตั้งแต่โรงภาพยนตร์ ธนาคาร สำนักงานธุรกิจ ร้านอาหารเครื่องดื่ม ร้านจำหน่ายเสื้อผ้าชายหญิง ห้องแสดงสินค้า ฯลฯ จนถึงที่เก็บสินค้าและที่พักอาศัยรวมเป็นโครงสร้างกิจกรรมของบริเวณซึ่งมีขอบเขตบริการอย่างกว้างขวาง แนวความคิดการจัดพื้นที่แบบห้องแถวมีความไม่เหมาะสมหลายประการ โดยเฉพาะในย่านธุรกิจการค้าของเมืองเช่นบริเวณสยาม สแควร์ รูปแบบการจัดพื้นที่เป็นหน่วยคูหาเล็ก ๆ มีประสิทธิภาพการใช้ที่ดินต่ำเพราะไม่สามารถใช้อาคารได้เต็มที่ มีความจำเป็นในการดัดแปลงต่อเติมเพื่อประกอบกิจกรรมอย่างมากโดยเฉพาะธุรกิจบริการ เกิดความได้เปรียบเสียเปรียบในการใช้อาคารและสาธารณูปโภคระหว่างกิจกรรมต่างประเภทในบริเวณ และความไม่มีขอบเขตจำกัดแน่นอนในการใช้อาคารมีผลต่อการจัดเตรียมสาธารณูปโภค นอกจากนี้ยังมีปัญหาความเสื่อมโทรมของสภาพแวดล้อมบริเวณ ขาดคุณค่าทางสถาปัตยกรรมที่ดีอีกด้วย แนวทางการพัฒนาพื้นที่ในย่านธุรกิจการค้าควรจะกำหนดอัตราส่วนการใช้ที่ดินให้คุ้มค่าศึกษาความต้องการของตลาดที่ตั้งและกำหนดสัดส่วนกิจกรรมในพื้นที่ล่วงหน้า การออกแบบอาคารและจัดผังบริเวณจะต้องคำนึงถึงความต้องการใช้พื้นที่ขององค์กรกิจกรรมย่อยต่าง ๆ กำหนดขอบเขตการใช้พื้นที่แต่ละบริเวณจัดเตรียมขนาดสาธารณูปโภคอย่างเหมาะสม เปิดโอกาสให้ดัดแปลงตกแต่งได้บ้าง อำนวยความสะดวกและความมั่งคงระยะยาว ลักษณะทางสถาปัตยกรรมที่ดีและสภาพแวดล้อมที่มีคุณค่าต่อชุมชน