ประกันวินาศภัย : สิทธิและความรับผิดของคู่สัญญาและผู้รับประโยชน์

Abstract

กิจการประกันภัยเป็นสถาบันทางการเงินที่สำคัญอันหนึ่ง และมีผู้ตอบระบบเศรษฐกิจเป็นอันมาก การศึกษาวิเคราะห์ลักษณะของการประกันภัยในทางกฎหมายรวมตลอดถึงสิทธิและความรับผิดชอบของคู่สัญญา ย่อมมีส่วนช่วยอันสำคัญที่จะช่วยทำให้เข้าใจถึงขอบเขตการคุ้มครองของการประกันภัยได้ดียิ่งขึ้น สัญญาประกันภัยวินาศภัยเป็นสัญญาชดใช้ค่าเสียหาย ในความหมายที่ว่าเมื่อเกิดวินาศภัยขึ้นแล้ว ผู้ประกันภัยมีหน้าที่ที่จะต้องทำให้ผู้เอาประกันภัยกลับเข้าสู่ฐานะเดิมเหมือนเมื่อก่อนมีวินาศภัย เท่าที่จะสามารถกระทำได้ ผู้รับประกันภัยจะต้องไม่ทำให้ฐานะของผู้เอาประกันภัยภายหลังเกิดวินาศภัยดีขึ้น หรือเลวลงไปกว่าเดิม โดยความเป็นจริงแล้ว ค่าสินไหมทดแทนที่ผู้รับประกันภัยจะจ่ายนั้น ไม่จำเป็นต้องมีส่วนสัมพันธ์ใดๆ เลยจำนวนเงินซึ่งเอาประกันภัย เพราะจำนวนเงินซึ่งเอาประกันภัย เป็นแต่เพียงยอดเงินขั้นสูงสุดซึ่งผู้รับประกันภัยอาจจะต้องรับผิดชอบต่อผู้เอาประกันภัย และเป็นฐานะในการกำหนดเบี้ยประกันภัยเท่านั้น โดยปกติอัตราดอกเบี้ยประกันภัยจะมากหรือน้อยย่อมขึ้นอยู่กับลักษณะของภัยที่ผู้รับประกันภัยจะรับเสี่ยงเป็นสำคัญ ส่วนค่าสินไหมทดแทนนั้น กำหนดจากส่วนได้เสียทางทรัพย์สิน ซึ่งผู้เอาประกันภัยมีอยู่ในวัตถุที่เอาประกันภัยเพียงเท่าที่ต้องเสียหายเพราะเกิดวินาศภัย ความจำเป็นที่ต้องยึดหลักเช่นว่านี้เป็นที่ยอมรับกันทั่วไปว่า กล่าวคือ หากผู้ยอมให้ผู้เอาประกันภัยได้รับชดใช้เกินกว่าจำนวนวินาศภัยที่แท้จริงแล้ว ก็เป็นที่แน่นอนว่า จะเป็นเหตุจูงใจให้ผู้เอาประกันภัยทำลายทรัพย์ที่เอาประกันภัย เพื่อหากำไรจากสัญญาประกันภัยซึ่งตนได้กระทำไว้ ในทางกลับกันถ้าผู้รับประกันภัยชดใช้ค่าเสียหายให้แก่ผู้เอาประกันภัยน้อยกว่าที่เขาต้องเสียหายจริงๆ ทั้งที่จำนวนเงินซึ่งเอาประกันภัย ยังมีจำนวนสูงพอคุ้มกับความเสียหายที่แท้จริงแล้วเช่นนี้ ก็ย่อมถือได้ว่า สัญญาประกันภัยไม่บรรลุผลตามเจตนารมณ์ เช่นเดียวกับสัญญาในลักษณะอื่น สัญญาประกันภัยจะเกิดขึ้นได้ ก็แต่โดยคู่กรณีมีเจตนาถูกต้องตรงกัน ซึ่งการแสดงเจตนาอาจจะกระทำด้วยตนเองหรือโดยตัวแทนก็ได้ และตราบใดที่คำขอเข้าทำสัญญาประกันภัยยังไม่มีการสนองรับหรือบอกปัด ก็ต้องถือว่า คำขอเช่นว่านั้นเป็นเพียงคำเสนอ หรือข้อเสนอในการทำสัญญาเท่านั้น สัญญาประกันภัยจะเกิดขึ้นไม่ได้ เว้นแต่เสียว่าทั้งสองฝ่ายจะมีเจตนาถูกต้องตรงกัน และมีการตกลงตามเจตนาเช่นว่านั้น ในกรณีที่เกิดวินาศภัย ผู้รับประกันภัยจะขอให้ผู้เอาประกันภัยปฏิบัติให้ถูกต้องครบถ้วนตามข้อกำหนดในสัญญาเสียก่อนก็ได้ ทั้งนี้ ก็เพราะว่าการปฏิบัติตามข้อกำหนดในสัญญา เป็นเงื่อนไขบังคับก่อนอย่างหนึ่ง ซึ่งผู้เอาประกันภัยจะต้องปฏิบัติ มิฉะนั้นย่อมไม่มีสิทธิเรียกร้องให้ผู้รับประกันภัยชดใช้ค่าเสียหายให้แก่ตน