สถานภาพของนักปี่พาทย์ในสังคมไทย พ.ศ. 2411-2468

Abstract

การขยายตัวของเศรษฐกิจการค้าทั้งภายในและภายนอกประเทศ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงภายในโครงสร้างของสังคมไทยมาก่อนสนธิสัญญาเบาริง ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าวทำให้คนกลุ่มต่างๆ ค่อยๆ เป็นอิสระจากระบบการควบคุมกำลังคนมาประกอบอาชีพในวิถีทางต่างๆ กัน ด้วยเหตุนี้ก่อนการปฏิบัติรูปการปกครองประเทศอย่างเป็นทางการใน พ.ศ. 2435 จึงมีผู้ประกอบอาชีพต่างๆ เกิดขึ้นในสังคมเมืองอย่างมากมาย นักปี่พาทย์ก็เป็นกลุ่มซึ่งค่อยๆ เป็นอิสระจากระบบการควบคุมกำลังคน พร้อมกับการเติบโตของการจัดงานประเพณีพิธีกรรมและมหรสพการบันเทิง โดยเฉพาะในสมัยรัชกาลที่ 5 รัฐและชนชั้นสูงให้การสนับสนุนอาชีพนักปี่พาทย์ เพราะปี่พาทย์เป็นสิ่งซึ่งแสดงถึงความมีอารยธรรมของประเทศทางด้านวัฒนธรรมการดนตรีและบันเทิง โดยเหตุที่ปี่พาทย์เป็นกิจกรรมความบันเทิงที่กลุ่มเจ้านายชั้นสูงให้ความนิยมและอุปถัมภ์ จึงแบ่งนักปี่พาทย์ได้เป็น 2 กลุ่ม คือ นักปี่พาทย์ในความอุปถัมภ์ และนักปี่พาทย์ผู้ประกอบอาชีพอิสระในสมัยรัชกาลที่ 6 สถานภาพของนักปี่พาทย์ในความอุปถัมภ์ของราชสำนักได้รับการส่งเสริมมากกว่าแต่ก่อน ขณะเดียวกันการเติมโตของวัฒนธรรมทางการบันเทิงในหมู่ราษฎรทั่วไปทำให้มีนักปี่พาทย์สกุลต่างๆ เกิดขึ้นมาตั้งแต่ครั้งนั้น บทบาทและปริมาณของนักปี่พาทย์ที่เพิ่มขึ้นนับเป็นดัชนีที่ชี้ให้เห็นถึงวัฒนธรรมทางด้านดนตรีไทยที่เติบโตขึ้น ซึ่งจะเห็นได้จากการบันเทิงรูปแบบต่างๆ ที่อยู่ในความนิยม อาทิเช่นละครร้อง ลิเก