การศึกษาบทบาททางการเมืองในระบบรัฐสภาของรัฐบาลทหารและรัฐบาลพลเรือน ในประเทศไทย (พ.ศ.2481-2500)

Abstract

การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เป็นผลของการเปลี่ยนแปลงระบบการเมืองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชมาเป็นระบอบประชาธิปไตย และเปลี่ยนกลุ่มชนชั้นปกครองจากพระมหากษัตริย์ และขุนนางชั้นสูง มาเป็นกลุ่มข้าราชการฝ่ายทหารและพลเรือนที่เรียกตัวเองว่า “คณะราษฎร์” แต่ก็เป็นการเปลี่ยนแปลงเฉพาะโครงสร้างทางการเมืองระดับสูง โดยที่ประชาชนส่วนใหญ่มิได้มีส่วนรู้เห็นหรือมีส่วนร่วมด้วยแต่อย่างใด คณะราษฎร์จึงกลายเป็นกลุ่มการเมืองเพียงกลุ่มเดียวที่ผูกขาดอำนาจทางการเมืองมาเป็นเวลานาน ในระหว่างที่รัฐบาลทหาร จอมพล ป.พิบูลสงคราม เข้าบริหารประเทศ ได้หาทางกำจัดศัตรูทางการเมืองลงอย่างราบคาบด้วยการใช้ศาลพิเศษเป็นเครื่องมือ อย่างไรก็ตามผลของสงครามทำให้นักการเมืองฝ่ายทหารสิ้นสุดอำนาจลง บรรยากาศทางการเมืองภายหลังสงครามจึงเปิดโอกาสให้นักการเมืองฝ่ายพลเรือนเข้ามีบทบาททางการเมืองได้อย่างเต็มที่ แต่กลุ่มผู้นำฝ่ายพลเรือนมิได้ฉวยโอกาสสร้างรากฐานระบอบประชาธิปไตยให้มั่นคง ในขณะเดียวกันก็มีการชิงดีชิงเด่นกันเอง จนทำให้เกิดความแตกแยก รัฐบาลพลเรือนแต่ละชุดเข้าบริหารประเทศในระยะสั้น ไม่สามารถแก้ปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ ประกอบกับรัฐบาลหย่อนสมรรถภาพในการบริหาร มีการคอรัปชั่นกันอย่างเปิดเผย ดังนั้นจึงเปิดโอกาสให้กลุ่มทหารที่เรียกตัวเองว่า “คณะรัฐประหาร” อ้างเป็นสาเหตุในการทำรัฐประหารโค่นล้มรัฐบาลพลเรือน รัฐบาลคณะรัฐประหารพยายามผูกขาดอำนาจทางการเมืองไว้ให้นานที่สุดด้วยการควบคุมและใช้ทรัพยากรทางการเมืองให้เป็นประโยชน์ เพื่อรักษาเสถียรภาพของรัฐบาล ครั้นเมื่อได้ระดมใช้ทรัพยากรทางการเมืองที่มีอยู่ไปจำนวนมากแล้วประกอบกับรัฐบาลไม่สามารถแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในระหว่างสมาชิกคณะรัฐประหารชั้นนำ จึงมีผลให้ฐานะของรัฐบาลขาดความมั่นคง ซึ่งจะนำไปสู่การทำรัฐประหาร เมื่อ พ.ศ. 2500 วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ เป็นการศึกษาลักษณะและบทบาททางการเมืองของไทย ตั้งแต่ พ.ศ. 2475-2500 และใช้หลักทรัพยากรทางการเมืองเป็นแนวทางวิเคราะห์เปรียบเทียบบทบาททางการเมืองระหว่างรัฐบาลทหาร กับรัฐบาลพลเรือนระหว่าง พ.ศ. 2481-2500 โดยอาศัยข้อมูลทางประวัติศาสตร์เป็นพื้นฐาน สรุปผลจากการใช้หลักทรัพยากรทางการเมืองเป็นแนวทางในการวิเคราะห์เปรียบเทียบชี้ให้เห็นว่ารัฐบาลทหารซึ่งมีข้อได้เปรียบในด้านการควบคุมและการใช้ทรัพยากรทางการเมือง สามารถรักษาอำนาจไว้ได้ยาวนานกว่ารัฐบาลพลเรือน อนึ่ง เนื่องจากวัฒนธรรมทางการเมืองของไทยเป็นแบบโน้มเอียงไปในทางอำนาจนิยม ดังนั้น ทรัพยากรทางการเมืองประเภทอำนาจและการใช้กำลังจึงเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดในการใช้รักษาเสถียรภาพของรัฐบาล