การจัดสรรทรัพยากรในการวางแผนครอบครัวของประเทศไทย ในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 4 พ.ศ.2520-2524

Abstract

การเพิ่มขึ้นของประชากรอย่างรวดเร็วในระยะที่ผ่านมา อันเนื่องจากการที่อัตราการตายได้ลดลงอย่างรวดเร็วจากผลของความเจริญก้าวหน้าทางการแพทย์สาธารณสุขในขณะที่อัตราการเกิด ไม่ได้ลดลงเท่าที่ควรและยังคงอยู่ในระดับสูง อันเป็นลักษณะของการเริ่มเข้าสู่ระยะแรกของทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงทางประชากร (Demographic Transition Theory) อันจะมีผลกระทบกระเทือนต่อภาวการณ์ต่าง ๆ ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ในลักษณะของปัญหาทางประชากร ทางแก้ที่จะทำได้ทางเดียวก็คือ การชะลอการเพิ่มของประชากรไว้ เพื่อให้การพัฒนาการในด้านต่าง ๆที่จะเป็นฐานรองรับการขยายตัวของประชากรได้เจริญก้าวหน้าไปทันกัน ก็โดยวิธีการจัดส่งเสริมให้มีการวางแผนครอบครัว ซึ่งมีโครงการวางแผนครอบครัวแห่งชาติเป็นผู้รับผิดชอบดำเนินการ โดยเริ่มมีเป้าหมายในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ตั้งแต่ฉบับที่ 3 เป็นต้นมา (ตั้งแต่ พ.ศ. 2515) อย่างไรก็ตามแม้ว่าการดำเนินการส่งเสริมให้ประชาชนมีการวางแผนครอบครัวสามารถทำได้เกินกว่าเป้าหมายในช่วงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ผ่านมา แต่ก็มีอุปสรรคและปัญหาในด้านการบริหารโครงการวางแผนครอบครัวแห่งชาติอยู่หลายประการอันเป็นปัญหาสืบเนื่องมาจากทั้งพฤติกรรมในการคุมกำเนิดของประชากรซึ่งได้แก่ อัตราการคงใช้ อัตราการเลิกใช้วิธีการคุมกำเนิด เป็นต้น และการใช้ทรัพยากรต่าง ๆ ในการดำเนินงานซึ่งได้แก่จำนวนสถานบริการต่าง ๆ งบประมาณ บุคลากร และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องในการดำเนินงานในโครงการวางแผนครอบครัวแห่งชาติ การศึกษาจึงได้พยายามที่จะสร้างแบบจำลองโปรแกรมจัดสรรทรัพยากรขึ้นมาสำหรับการดำเนินงานวางแผนครอบครัวนี้โดยได้พยายามรวบรวมลักษณะการเคลื่อนไหวทางประชากร ลักษณะการดำเนินการ วางแผนครอบครัวและพฤติกรรมของผู้คุมกำเนิด การวัดความสำเร็จของเป้าหมายของโครงการวางแผนครอบครัว ของการใช้ทรัพยากรซึ่งมีอยู่อย่างจำกัดให้อยู่ในรูปของแบบจำลองทางคณิตศาสตร์เพียงรูปเดียว โดยให้สามารถเป็นทั้งเครื่องมือในการคาดคะเนพยากรณ์ และกำหนดเงื่อนไขต่าง ๆ ในลักษณะที่ได้ผลเป็นผลสรุปที่ดีที่สุด ซึ่งแบบจำลองฯ นี้จะเป็นเครื่องมือในการวางแผนที่ดีที่สุด ในการศึกษาได้พิจารณาลักษณะการวางแผนครอบครัวหรือการคุมกำเนิดในแบบจำลองฯ ไว้ 4 ลักษณะ คือ การรับบริการชนิดยาเม็ดคุมกำเนิด, ห่วงอนามัย, การใช้ยาฉีดคุมกำเนิด และการผ่าตัดทำหมันหญิง โดยที่ 2 วิธีหลังนี้ได้พิจารณาไว้เป็นเพียงส่วนประกอบให้แบบจำลองฯ ครอบคลุมลักษณะการส่งเสริมการวางแผนครอบครัวของโครงการวางแผนครอบครัวแห่งชาติให้ครบถ้วนเท่านั้น ผลของการศึกษาจากการประเมินผลการใช้ทรัพยากรต่าง ๆ โดยแบบจำลองฯ นี้ สรุปได้ว่า นอกจากจำนวนผู้รับบริการคุมกำเนิดโดยวิธีต่าง ๆ รายใหม่ตามที่กำหนดไว้เป็นเป้าหมายในแผนฯ ไม่เพียงพอที่จะทำให้อัตราเกิด (Crude Birth rate) ลดลงได้ตามเป้าหมายของแผนฯ แล้ว ทรัพยากรต่าง ๆ ได้แก่งบประมาณค่าเวชภัณฑ์เป็นต้น ซึ่งได้กำหนดไว้ในช่วงแผนฯ ฉบับที่ 4 นี้ ก็ไม่พอเพียงที่จะสามารถทำให้การดำเนินงานส่งเสริมให้มีการวางแผนครอบครัวบรรลุถึงจำนวนผู้รับบริการวางแผนครอบครัวรายใหม่ ซึ่งจะทำให้บรรลุเป้าหมายการลดลงของอัตราเกิดได้ ดังนั้นจึงควรที่จะมีการพิจารณาให้มีการจัดสรรงบประมาณเพื่อการส่งเสริมให้มีการวางแผนครอบครัวนี้ พร้อมทั้งกำหนดรูปแบบของประเภทผู้รับบริการที่ควรจะส่งเสริมเสียใหม่ให้สอดคล้องกับความสามารถกระทำได้และข้อจำกัดต่าง ๆ