การกัลปนาในลานนาไทย ตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 22

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มุ่งศึกษาปัจจัยซึ่งส่งเสริมการกัลปนาในลานนาไทยตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 22 และคือรูปแบบของการกัลปนา ในลานนาไทยในช่วงเวลานั้น การศึกษาเริ่มด้วยการวิเคราะห์ความหมาย ที่มา และการใช้คำกัลปนาในดินแดนซึ่งปัจจุบันเป็นประเทศไทย เพื่อความเข้าใจในพฤติกรรมการกัลปนาโดยทั่วๆ ไป แล้วจึงได้เน้นหนักในขอบเขตที่เกี่ยวกับลานนาไทยตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 22 โดยอาศัยหลักฐานจากศิลาจารึก ตำนาน และวรรณกรรมทางพุทธศาสนาซึ่งพระเถระลานนาได้แต่งขึ้นในยุคนั้น จากการวิจัยพบว่าทั้งแนวความคิดความเชื่อ ทางพุทธศาสนาตลอดจนสภาพการเมืองทั้งภายใน และภายนอกปัจจัยสำคัญซึ่งส่งเสริมการกัลปนาในลานนาไทยในช่วงเวลานั้น ส่วนในการศึกษารูปแบบการกัลปนานั้นพบว่า กษัตริย์ และพระมหาเทวีเจ้า เป็นผู้นำให้การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนา และเป็นผู้กระทำการกัลปนาร่วมกับชนชั้นปกครองในหัวเมืองต่างๆ วัดซึ่งได้รับ การกัลปนาได้รับผลประโยชน์ในรูปต่างๆ ทั้งที่เป็นที่ดิน ผลประโยชน์จากที่ดิน และแรงงานคน ผลประโยชน์เหล่านี้ทำให้ดูเสมือนว่าในแง่หนึ่ง วัดที่ได้รับกัลปนาเป็น "เจ้าของที่ดิน" "นายเงิน" และ "เจ้าสังกัด" ความคุมแรงงานคน แต่ข้อจำกัดต่างๆ ตามความเป็นจริงทำให้วัดไม่สามารถทำหน้าที่ "เจ้าของที่ดิน" "นายเงิน" หรือ "เจ้าสังกัด" ได้อย่างแท้จริง และไม่มีอำนาจต่อรองเหนือฝ่ายปกครอง