วิเคราะห์ความสัมพันธ์ฉัน-ท่านในปรัชญาของมาติน บูเบอร์

Abstract

ความสัมพันธ์ฉัน-ท่านคือความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าและเป็นภาวการณ์มีอยู่อย่างถูกต้องระหว่างมนุษย์ บูเบอร์พูดพูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าก็เพราะต้องการปฏิบัติรูปความหมายของ “พระเจ้า” “และความหมายของ” “การมีชีวิตพระเจ้า” ตามดติของศาสนายูดาห์และศาสนาคริสต์เสียใหม่ เพื่อให้ความหมายใหม่นี้ได้มีส่วนช่วยแก้ไขวิกฤตการณ์ชีวิตในปัจจุบัน กล่าวคือ ปัญญาชนผู้นับถือพระเจ้าจะได้ไม่ข้องใจในพระเจ้าจนละทิ้งพระองค์ไป หรือผู้เคร่งครัดต่อคำสอนของศาสนาจะได้ไม่หมกมุ่นอยู่กับพระเจ้าจนลืมชีวิตปัจจุบัน จุดมุ่งหมายของวิทยานิพนธ์เรื่องนี้ก็คือ ต้องการวิจัยว่าความสัมพันธ์ฉัน-ท่านที่เป็นภาวะการมีอยู่อันถูกต้องของมนุษย์นี้ทำให้มนุษย์ขาดเสรีภาพหรือไม่ “ฉัน” “ท่าน” มีความหมายอย่างไร และเสรีภาพที่บูเบอร์พูดถึงนั้นเป็นอย่างไร จากการวิจัยสรุปได้ว่า บูเบอร์แบ่งความหมายของพระเจ้าออกเป็นสองระดับคือพระเจ้าระดับบุคคลหรือท่าน (You) กับพระเจ้าระดับสูงสุดหรือท่านนิรันดร์ (The eternal You) พระเจ้าระดับบุคคลของบูเบอร์มีความหมายว่ามิใช่ภวันต์เหนือมนุษย์และเหนือธรรมชาติที่มีอำนาจบังคับบัญชาโลก แต่เป็นมนุษย์ผู้มีศักดิ์ศรีเยี่ยงพระเจ้าและมีความสามารถแฝงอยู่ในตัว โดยสามารถแสดงศักดิ์ศรีนี้ให้ปรากฏเป็นจริงในปัจจุบันได้ พระเจ้าระดับบุคคลจึงอยู่ในโลกนี้ มนุษย์มีชีวิตพระเจ้าระดับบุคคลได้ในโลกนี้ ส่วนพระเจ้าสูงสุดสำหรับบูเบอร์มีความหมายไม่ต่างจากพระเจ้าตามคติยูดาห์และศาสนาคริสต์มากนัก คืออยู่ในสวรรค์ แต่ทว่าลงมาอยู่กับมนุษย์ได้ในโลกนี้ ไม่จำเป็นที่มนุษย์จะต้องรอไปมีชีวิตพระเจ้าในโลกหน้า มนุษย์พบพระเจ้าได้ตั้งแต่มีชีวิตอยู่ในโลกนี้แล้ว บูเบอร์ต้องการปฏิเสธว่าพระเจ้ามิได้มีอิทธิพลเหนือมนุษย์ทุกด้าน หากทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมความสัมพันธ์ทั้งหลายในโลก และร่วมงานกับมนุษย์ สร้างความก้าวหน้าให้แก่โลก มนุษย์สัมพันธ์กับพระเจ้าระดับบุคคลด้วยคำกล่าวคำคู่ฉัน-ท่านต่อกัน ทำให้มนุษย์ผู้มีสภาพปรกติเป็นสิ่งของ ไม่มีการกระทำ ยกระดับตัวเองขึ้นเป็นพระเจ้าระดับบุคคลหรือท่าน เพื่อที่จะไปมีความสัมพันธ์กับพระเจ้าสูงสุดหรือท่านนิรันดร์ได้ต่อไป ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าสูงสุดเริ่มจากการสวดมนตร์แล้วเผชิญหน้ากับพระองค์ด้วยการมีภาระสรรพะ เพียงเท่านี้พระเจ้าสูงสุดจะมาอยู่ใกล้ชิดมนุษย์และร่วมงานกับมนุษย์ มนุษย์จึงพบพระเจ้าสูงสุดได้ตั้งแต่มีชิวิตอยู่ในโลกนี้แล้ว ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าระดับบุคคลทั้งทำให้มนุษย์เสื่อมเสียเสรีภาพและส่งเสริมเสรีภาพในเวลาเดียวกัน เพราะทั้งสองฝ่ายต่างมีอิทธิพลและมีการกระทำต่อกันส่วนความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าสูงสุดเป็นไปเช่นเดียวกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าระดับบุคคล ความสัมพันธ์ทั้งปวงเป็นไปพร้อมกัน นี่คือความหมายของการมีชีวิตพระเจ้าในโลกนี้เสรีภาพของบูเบอร์จึงอยู่ในขอบเขตความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับพระเจ้าด้วยประการฉะนี้