การจำแนกชนิด และพยาธิสภาพที่เกิดจากหนอนพยาธิในปลาสลิด Trichogaster pectoralis (Regan, 1910)

Abstract

จากการศึกษาปลาสลิด Trichogaster pectoralis (Regan, 1910) จำนวน 480 ตัว พบหนอนพยาธิรวม16 ชนิด โดยเป็นหนอนพยาธิใบไม้ 11 ชนิด คือ Clinostomum philippinensis, Clinostomum complanatum, Pothodiplostomum minimum, Nanophyetus sp., Stephanostomum sp., family Echinostomatidae, Gyrodactylus sp. A, Gyrodactylus sp. B, Gyrodactylus sp. C, Gyrodactylus sp. D และ Gyrodactylus sp. E หนอนพยาธิตัวกลม 4 ชนิด คือ Strongyloides sp., Camallanus yehi, Camallanus trichogasterae และ Contracaecum sp.และหนอนพยาธิหัวหนาม 1 ชนิด คือ Pallisentis nagpurensis ค่าอัตราร้อยละของอุบัติการณ์ ( incidence ) ของการติดเชื้อหนอนพยาธิแต่ละชนิดคือ 70.6%, 6.25%, 0.41%, 9.58%, 0.41%, 0.41%, 1.04%, 2.7%, 0.21%, 0.21%, 0.21%, 22.7%, 0.41%,0.21%, 14.6% และ 47.3% ตามลำดับ การศึกษาครั้งนี้เป็นการรายงานครั้งแรกที่พบหนอนพยาธิ 11 ชนิดในปลาสลิดคือ Clinostomum complanatum, Pothodiplostomum minimum, Stephanostomum sp., Echinostomatidae, Gyrodactylus sp. A, Gyrodactylus sp. B, Gyrodactylus sp. C, Gyrodactylus sp. D, Gyrodactylus sp. E, Strongyloides sp. and Camallanus trichogasterae และคาดว่าน่าจะเป็นหนอนพยาธิชนิดใหม่ถึง 6 ชนิดคือ Gyrodactylus sp. A, Gyrodactylus sp. B, Gyrodactylus sp. C, Gyrodactylus sp. D, Gyrodactylus sp. E, และ Strongyloides sp. ผลจากการศึกษาพยาธิสภาพของหนอนพยาธิที่มีการติดเชื้อสูง 6 อันดับแรกพบว่าหนอนพยาธิ Clinostomum philippinensis, Clinostomum complanatum และ Strongyloides sp. มีผลต่ออวัยวะของปลาที่ติดเชื้อไม่รุนแรงเท่ากับการติดเชื้อของหนอนพยาธิหัว หนาม Pallisentis nagpurensis, หนอนพยาธิตัวกลม Contracaecum sp. และหนอนพยาธิใบไม้ Nanophyetus sp. ซึ่งพบที่ตับเป็นส่วนใหญ่ และมีผลต่อพยาธิสภาพของปลา ทำให้ตับเกิดการเสื่อมสภาพ มีการเพิ่มจำนวนของท่อน้ำดีในเนื้อเยื่อตับ เซลล์ตับมีการแบ่งตัวเพื่อทดแทนเซลล์ที่ตายเนื่องจากแรงดัน (pressure atrophy) เซลล์ตับที่เสื่อมสภาพ พบ eosinophils และ macrophage แทรกอยู่รอบ ๆ ซิสต์ของหนอนพยาธิ พบเนื้อเยื่อไฟบรัสเข้ามาแทนที่เนื้อเยื่อตับที่ถูกทำลายนอกจากนี้หนอนพยาธิ Contracaecum sp. ยังทำให้ผนังกระเพาะอาหารเกิดการอักเสบเรื้อรังซึ่งหนอนพยาธิทั้ง 3 ชนิดนี้น่าจะเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ปลาเกิดการสูญเสียทางเศรษฐกิจ