การตีราคามูลค่าสิทธิบัตร

Abstract

วัตถุประสงค์ที่สำคัญของการศึกษาเรื่องนี้ ก็เพื่อศึกษาให้ทราบถึงหลักเกณฑ์ที่เหมาะสมในการคิดต้นทุนของสิทธิบัตร การคิดค่าตอบแทนในการอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตร และวิธีการบัญชีเกี่ยวกับสิทธิบัตร โดยศึกษาค้นคว้าจากเอกสารวิชาการต่าง ๆ ออกแบบสอบถามผู้ทรงสิทธิบัตรที่จดทะเบียนสิทธิบัตรไว้ที่กรมทะเบียนการค้า ตรวจสอบงบการเงินของนิติบุคคลทั่ว ๆ ไป และนิติบุคคลที่เป็นสาขาของนิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายของต่างประเทศที่มีสิทธิบัตรหรือมีการขออนุญาตใช้สิทธิตามสิทธิบัตร และจากการสอบถามเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับเรื่องสิทธิบัตรซึ่งสรุปผลการศึกษาได้ดังนี้ การคิดต้นทุนของสิทธิบัตร การได้มาซึ่งสิทธิบัตรไม่ว่าทำการประดิษฐ์คิดค้นและนำไปจดทะเบียนสิทธิบัตรด้วยตนเอง หรือรับโอนจากบุคคลอื่น ค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการได้มาซึ่งสิทธิบัตรทั้งหมด เช่น ค่าใช้จ่ายในการค้นคว้าวิจัยและพัฒนา หรือราคาทุนที่จ่ายซื้อสิทธิบัตรค่าจดทะเบียนและค่าทนายความ และค่าธรรมเนียมที่จ่ายให้แก่ทางราชการ เป็นต้น จะต้องรวมเป็นต้นทุนของสิทธิบัตร การคิดค่าตอบแทนในการอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตร ในการอนุญาตให้ใช้สิทธิตามสิทธิบัตรผู้ทรงสิทธิบัตรจะคิดค่าตอบแทนโดยคำนึงถึงผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการใช้สิทธิตามสิทธิบัตรนั้นตลอดอายุสัญญา ดังนั้น ค่าตอบแทนที่กำหนดขึ้นจึงรวมต้นทุนที่เกิดขึ้นจริงและผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการใช้สิทธิตามสิทธิบัตรนั้น นอกจากนี้ผู้อนุญาตให้ใช้สิทธิมักจะกำหนดเงื่อนไขที่ไม่เป็นตัวเงินอื่น ๆ ไว้ในสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิอีกด้วย ซึ่งเงื่อนไขที่ไม่เป็นตัวเงินเหล่านี้ย่อมมีผลทำให้ต้นทุนที่แท้จริงของผู้ขออนุญาตใช้สิทธิสูงกว่าค่าตอบแทนที่กำหนดไว้ สำหรับวิธีการบัญชีเกี่ยวกับสิทธิบัตร ค่าใช้จ่ายทั้งสิ้นที่เกิดขึ้นเพื่อให้ได้มาซึ่งสิทธิบัตรไม่ว่าในกรณีที่จดทะเบียนสิทธิบัตรด้วยตนเองหรือจดทะเบียนรับโอนสิทธิบัตรจากบุคคลอื่นจะนำไปบันทึกไว้ในบัญชีสิทธิบัตร และตัดบัญชีเป็นค่าใช้จ่ายตามระยะเวลาที่คาดว่าจะได้รับประโยชน์จากสิทธิบัตรนั้น ในกรณีที่มีการขออนุญาตใช้สิทธิตามสิทธิบัตร ค่าตอบแทนที่จ่ายทีเดียวทั้งจำนวนจะบันทึกเป็นค่าใช้จ่ายรอการตัดบัญชี และตัดบัญชีเป็นค่าใช้จ่ายตามประโยชน์ที่ได้รับจากสิทธิตามสัญญานั้น ในกรณีที่ผู้ทรงสิทธิบัตรจดทะเบียนโอนสิทธิบัตรให้แก่บุคคลอื่น จะต้องบันทึกบัญชีโอนสิทธิบัตรออกจากบัญชี พร้อมทั้งบันทึกผลกำไรหรือขาดทุนจากการโอนสิทธิบัตรนั้น ค่าตอบแทนที่ผู้ทรงสิทธิบัตรได้รับจากการอนุญาตให้บุคคลอื่นใช้สิทธิตามสิทธิบัตรของตน ถ้าหากเป็นค่าตอบแทนจ่ายทีเดียวทั้งจำนวนอาจบันทึกบัญชีเป็นรายได้รอการตัดบัญชีและตัดบัญชีเป็นรายได้ตามอายุสัญญาหรืออาจบันทึกเป็นรายได้ของงวดที่มีการอนุญาตให้ใช้สิทธิทั้งหมดก็ได้ ถ้าหากเป็นค่าตอบแทนจ่ายเป็นงวดจะบันทึกเป็นรายได้ ในงวดที่มีค่าตอบแทนเกิดขึ้น ส่วนค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิ เช่น ค่าใช้จ่ายในการติดต่อก่อนมีการอนุญาตให้ใช้สิทธิ จะบันทึกบัญชีตามเกณฑ์เงินค้าง การเปิดเผยข้อมูลในงบการเงิน สิทธิบัตรและค่าใช้จ่ายรอการตัดบัญชีถือเป็นสินทรัพย์ที่มีมีตัวตนแสดงไว้ในงบการเงินภายใต้หัวข้อสินทรัพย์อื่น ส่วนรายได้รอการตัดบัญชีแสดงไว้ในงบการเงินภายใต้หัวข้อหนี้สินอื่น นอกจากนี้จะต้องเปิดเผยข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับสิทธิบัตรหรือสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิไว้ในหมายเหตุประกอบงบการเงินด้วย จากการสอบถามผู้ทรงสิทธิบัตรจำนวน 9 ราย ปรากฏว่ามีผู้ทรงสิทธิบัตรเพียง 3 รายที่มีการคิดต้นทุนของสิทธิบัตร โดยรวมรายการค่าใช้จ่ายทั้งหมดที่เกี่ยวกับการได้มาซึ่งสิทธิบัตรเป็นต้นทุนของสิทธิบัตร ซึ่งการที่ผู้ทรงสิทธิบัตรส่วนใหญ่ไม่คิดต้นทุนของสิทธิบัตรย่อมทำให้งบการเงินแสดงฐานะการเงินและผลการดำเนินงานไม่ตรงกับข้อเท็จจริง นอกจากนี้ถ้าหากมีการอนุญาตให้บุคคลอื่นใช้สิทธิตามสิทธิบัตรผู้ทรงสิทธิบัตรส่วนใหญ่มีความเห็นว่าควรจะคำนวณค่าตอบแทนโดยคำนึงถึงผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการใช้สิทธิตามสิทธิบัตรนั้น ข้อเสนอแนะของวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ได้มุ่งให้ผู้ทรงสิทธิบัตรมีการคิดต้นทุนของสิทธิบัตรและเปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับสิทธิบัตรในงบการเงินให้ถูกต้อง ทั้งนี้เพื่อให้งบการเงินแสดงฐานะการเงินและผลการดำเนินงานถูกต้องตามควร ซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่ผู้ใช้งบการเงิน นอกจากนี้ หน่วยงานที่มีหน้าที่พัฒนาวิชาชีพการบัญชีในประเทศไทยควรมีการศึกษาและกำหนดหลักการบัญชีเกี่ยวกับสิทธิบัตรที่เหมาะสมและสอดคล้องกับกฎหมายสิทธิบัตรและวิธีการในทางปฏิบัติของผู้ทรงสิทธิบัตรเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติแก่ผู้ที่เกี่ยวข้องต่อไป