การวิเคราะห์สัดส่วนพระพุทธรูปสมัยต่างๆ ของไทย โดยเทคนิคการสำรวจด้วยภาพถ่าย

Abstract

การวิเคราะห์สัดส่วนพระพุทธรูปสมัยต่าง ๆ ของไทย โดยเทคนิคการสำรวจด้วยภาพถ่าย เป็นการประยุกต์การสำรวจด้วยภาพถ่ายระยะใกล้กับงานโบราณคดี ในลักษณะการศึกษาเปรียบเทียบแบบศิลปะ โดยอาศัยการวัดค่าพิกัดของพระพุทธรูปจากรูปจำลองสามมิติของภาพถ่ายคู่ซ้อนแล้วคำนวณแปลงค่าเป็นสัดส่วนภายหลัง การศึกษาแบบศิลปะเริ่มต้นจากพระพุทธรูปแบบสุโขทัยก่อน ต่อจากนั้นเป็นพระพุทธรูปแบบทวารวดี ศรีวิชัย ลพบุรี เชียงแสน อยุธยา และรัตนโกสินทร์ ตามลำดับ วิธีการที่ใช้คือ วิธีวิเคราะห์เชิงกราฟิกและวิธีวิเคราะห์เชิงสถิติ สัดส่วนที่นำไปใช้วิเคราะห์ระหว่างแบบศิลปะเป็นค่าเฉลี่ยของกลุ่มตัวอย่าง ผลของการวิเคราะห์สรุปได้ว่า การวิเคราะห์เชิงกราฟิก สามารถจำแนกความแตกต่างระหว่างสัดส่วนหลักของพระพุทธรูปแต่ละแบบศิลปะได้ แต่จำแนกส่วนปลีกย่อยไม่ได้ เนื่องจากช่างที่สร้างพระพุทธรูปมีแนวคิดเกี่ยวกับสุนทรียะไม่ลงรอยเดียวกัน การแสดงผลในรูปแบบกราฟิกไม่สามารถแสดงรายละเอียดให้เห็นได้อย่างชัดเจน เมื่อวิเคราะห์เปรียบเทียบเพื่อชี้จำแนก จึงทำได้ยากกว่าการวิเคราะห์เชิงสถิติ ซึ่งสามารถจำแนกในส่วนปลีกย่อยได้ เนื่องจากการดำเนินกรรมวิธีข้อมูลได้ลดสัดส่วนที่วัดไว้ทั้งหมดเหลือเพียงสัดส่วนที่มีนัยสำคัญซึ่งสะท้อนแบบศิลปะของพระพุทธรูปแต่การวิเคราะห์โดยวิธีหลังนี้ขึ้นอยู่กับจำนวนตัวอย่างที่เลือกมา นอกจากนี้ยังใช้เวลาในการวิเคราะห์นานกว่าวิธีแรก อย่างไรก็ตามเทคนิคการสำรวจด้วยภาพถ่ายมีประโยชน์มาก สำหรับการศึกษาลึกลงไปในรายละเอียด เพราะสามารถทำได้สะดวก รวดเร็วและสมบูรณ์กว่าเท่าที่เคยเป็นมา ผลของการวิเคราะห์สัดส่วนพระพุทธรูปรากฎว่า พระพุทธรูปที่มีสัดส่วนแตกต่างกันระหว่างแบบศิลปแบ่งออกเป็นสามกลุ่มคือ กลุ่มที่หนึ่งได้แก่ พระพุทธรูปแบบทวารวดี และศรีวิชัย กลุ่มที่สองได้แก่ พระพุทธรูปแบบลพบุรี อยุธยา และรัตนโกสินทร์ กลุ่มที่สามได้แก่ พระพุทธรูปแบบเชียงแสน และสุโขทัย พระพุทธรูปแต่ละกลุ่มยังมีสัดส่วนบางแห่งแตกต่างกันเองภายในกลุ่มกล่าวคือ กลุ่มที่หนึ่งแตกต่างกันที่ความสูงขององค์พระและระยะระหว่างพระถัน กลุ่มที่สองแตกต่างกันที่พระรัศมี กลุ่มที่สามแตกต่างกันที่พระรัศมีและความสูงขององค์พระ สัดส่วนที่แตกต่างระหว่างกลุ่มและภายในกลุ่มนี้ ช่วยให้สามารถจำแนกแบบศิลปพระพุทธรูปของไทยได้