บทบาทของพลเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา ในฐานะนายกรัฐมนตรี ในระยะหกปีแรกของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง (พ.ศ. 2476-2481)

Abstract

การเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ซึ่งได้มีกลุ่มบุคคลอันประกอบด้วยคณะทหารบก ทหารเรือ และพลเรือน เรียกตัวเองว่า “คณะราษฎร” เข้ายึดอำนาจในการปกครองประเทศจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว แล้วทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นการปกครองระบอบประชาธิปไตย นับเป็นการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองครั้งสำคัญที่สุดของประวัติศาสตร์การเมืองของประเทศไทย พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นผู้หนึ่งที่เข้าร่วมในการยึดอำนาจครั้งนี้ด้วย โดยท่านได้รับการยกย่องให้เป็นหัวหน้าหรือผู้นำในการกระทำดังกล่าว เนื่องจากท่านเป็นผู้มีอาวุโส เป็นที่รักใคร่ของบรรดานายทหารชั้นผู้ใหญ่และชั้นผู้น้อยโดยทั่วไป นอกจากนี้ท่านยังเป็นผู้ที่มีความรอบคอบระมัดระวังในการทำงานอีกด้วย ต่อมาเมื่อกลุ่มบุคคล “คณะราษฎร”ได้ตั้งตนเป็นรัฐบาลทำการบริหารประเทศตามเจตนารมณ์ที่ตั้งไว้ได้เพียงไม่ถึงขวบปีความขัดแย้งและแตกแยกภายในคณะราษฎรก็ได้ปรากฏขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่บรรดาผู้นำชั้นสูง จนไม่สามารถที่จะประสานรอยร้าวกันได้ในเรื่องของแนวความคิด อุดมการณ์และผลประโยชน์ อันจะนำมาซึ่งความแตกสามัคคีของคนในชาติ และความหายนะมาสู่ประเทศชาติ พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนาพร้อมทั้งผู้ช่วยของท่าน คือ พันโท หลวงพิบูลสงคราม นาวาโท หลวงศุภชลาศัยและหลวงนฤเบศร์มานิตทำการรัฐประหารเข้ายึดอำนาจการปกครองอีกครั้งหนึ่ง เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2476 พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนาได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี เนื่องจากเป็นผู้ที่ไว้วางใจจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรส่วนใหญ่ รวมทั้งเป็นที่นิยมของประชาชนโดยทั่วไปอีกด้วยท่านได้ดำรงตำแหน่งผู้นำประเทศถึง 5 สมัยเป็นระยะเวลานานเกือบ 6 ปี นับว่าเป็นระยะเวลาที่นานพอสมควร ที่พอจะเปิดโอกาสให้รัฐบาลของท่านได้ใช้ความรู้ความสามารถพัฒนาประเทศให้เจริญก้าวหน้าทัดเทียมกับอารยะประเทศ ในสมัยนี้ท่านได้จัดให้มีการเลือกตั้งถึง 3 ครั้ง เพื่อเป็นการเปิดโอกาสให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมในการบริหารประเทศ นอกจากนี้ ผลงานที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งก็คือ การแก้ไขสนธิสัญญาความไม่เป็นธรรมทั้งด้านการศาลและการกำหนดอัตราศุลกากร ที่ประเทศไทยต้องเสียเปรียบต่างชาติมาเป็นเวลานาน อย่างไรก็ตาม ตลอดระยะเวลาเกือบ 6 ปี แม้ว่าภารกิจของรัฐบาลชุดนี้จะไม่สำเร็จสมบูรณ์ทุกอย่างเนื่องมีอุปสรรคทางการเมืองเกิดขึ้นหลายครั้ง เช่น กบฏบวรเดช กบฏนายสิบ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวสละราชสมบัติ รวมทั้งการกวาดล้างจับกุมผู้ที่จะเป็นภัยต่อรัฐบาลและกล่าวร้ายดูหมิ่นรัฐธรรมนูญ แต่ผลงานของรัฐบาลของพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนาในระยะเริ่มแรกของประชาธิปไตยถือเสมือนเป็นการปูพื้นฐานการพัฒนาประเทศให้แก่รัฐบาลชุดต่อไป วิทยานิพนธ์ฉบับนี้เป็นการศึกษาผลงานและบทบาทของรัฐบาลของพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา ในด้านต่าง ๆ ทั้งทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคม วัฒนธรรม และการต่างประเทศ ตั้งแต่ พ. ศ. 2476 – 2481 เป็นเวลา 5 ปีเศษโดยอาศัยข้อปฐมภูมิทางประวัติศาสตร์จากหน่วยราชการ เช่น สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี และสภาผู้แทนราษฎร เป็นพื้นฐานในการศึกษา สรุปผลจากการใช้ข้อมูลปฐมภูมิดังกล่าวมาแล้ว ชี้ให้เห็นว่า พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา เป็นนักการเมืองและเป็นทหารที่แม้ว่าจะมีอำนาจอยู่ในมือ แต่ท่านมิได้แสวงหาอำนาจและผลประโยชน์ใด ๆ ให้แก่ตนเองหรือครอบครัวอย่างเช่นนักการเมืองหรือผู้ก่อการบางคนกระทำกัน ถือได้ว่าท่านเป็นนักการเมืองที่มีจิตใจบริสุทธิ์และมีความจริงใจในการบริหารประเทศชาติอย่างแท้จริง รวมทั้งเป็นผู้ที่ต้องการเห็นประเทศชาติเจริญก้าวหน้าตามครรลองแห่งการปกครองระบอบประชาธิปไตย ในบั้นปลายของชีวิตของท่านผู้ได้รับการยกย่องว่าเป็น “เชษฐบุรุษ” ของประเทศไทยและได้ยึดคติพจน์ที่ว่า “ชาติเสือต้องไว้ลาย ชาติชายต้องไว้ชื่อ” เสมอมานั้น ท่านได้ชื่อว่าเป็นนายกรัฐมนตรีที่ยากจนที่สุดของประเทศจนกระทั่งปัจจุบันนี้