การวิจัยเชิงเปรียบเทียบเรื่องอันติมสัจจ์ในอภิปรัชญาของสปีโนซา และของเวทานตะ

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบันนี้ มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาเรื่องอันติมสัจจ์ในอภิปรัชญาของสปีโนซาและปรัชญาเวทานตะ งานวิจัยนี้วิเคราะห์พื้นฐานมาจากความคิดเกี่ยวกับเรื่อง “สาร” ในอภิปรัชญาของสปีโนซาและเรื่องพรหมันในปรัชญาเวทานตะทั้งสองระบบ คือ อทไวตเวทานตะ กับวิศิษฏาทไวตเวทานตะ ต่อจากนั้นก็เปรียบเทียบเพื่อสำรวจดูความคล้ายคลึงและความแตกต่างของ “สาร” กับพรหมัน ผลของงานวิจัยนี้ พบว่าอันติมสัจจ์ในอภิปรัชญาของ สปีโนซากับของเวทานตะนั้นมีลักษณะคล้ายคลึงกันมากจนเป็นที่น่าสังเกต ตามทรรศนะของสปีโนซาและปรัชญาเวทานตะอันติมสัจจ์ มีสภาวะเป็นองค์อสัมพันธ์ และเป็นปฐมเหตุของสรรพสิ่ง สิ่งทั้งหลายเป็นเพียงการแปรรูปของอันติมสัจจ์นี้ ด้วยเหตุนี้ “สาร” หรือ พรหมันจึงไม่ใช่พระเจ้าที่มีตัวตน ผู้ทรงสร้างโลกขึ้นมาจากความว่างเปล่าในเวลาใดเวลาหนึ่งในอดีตโดยเฉพาะ สรรพสิ่งคลี่คลายมาจากธรรมชาติของอันติมสัจจ์ “สาร” และพรหมันจึงเป็นสาเหตุอันตรวิสัยของสิ่งทั้งปวง “สาร” กับพรหมันเป็นทุกสิ่งทุกอย่าง ผู้สร้างกับสิ่งสร้างคือสิ่งเดียวกัน การสร้างจึงเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา มโนคติเรื่องความเป็นสาเหตุของ “สาร” ของสปีโนซากับพรหมันในปรัชญาวิศิษฎทไวตเวทานตะ มีลักษณะเป็นสรรพเทวนิยมเหมือนกัน คือ เชื่อว่าโลกเป็นการแสดงออกของอันติมสัจจ์จริงๆ แต่เมื่อเปรียบเทียบระหว่างสปีโนซากับอทไวตเวทานตะแล้วจะพบว่ามีข้อแตกต่างที่สำคัญคือ อทไวตเวทานตะคิดว่าโลกไม่เป็นจริง มันเป็นเพียงการปรากฏของพรหมันโดยอำนาจของมายาเท่านั้น โลกจึงไม่ใช่สิ่งที่จะมีอยู่จริงตลอดไป