บทบาทของบรรณารักษ์อาวุโสต่อการพัฒนาการห้องสมุดและบรรณารักษศาสตร์ในประเทศไทย

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มีวัตถุประสงค์จะศึกษาพัฒนาการห้องสมุดและบรรณารักษศาสตร์ในประเทศไทยจากบทบาทและผลงานของกลุ่มบรรณารักษ์อาวุโส ซึ่งเป็นผู้นำในวิชาชีพนี้นับแตระยะเริ่มต้นพัฒนาการจนถึงปัจจุบัน วิธีวิจัยใช้การวิจัยจากเอกสารโดยศึกษาหัวข้อที่เกี่ยวกับมาตรฐานห้องสมุดและทฤษฎีของวิชาชีพจากหนังสือ วารสาร และใช้การสัมภาษณ์บรรณารักษ์อาวุโสกลุ่มหนึ่งซึ่งมีวุฒิ ประสบการณ์ในระดับใกล้เคียงกัน เคยร่วมงานวิชาชีพบรรณารักษ์มาด้วยกันเพื่อรวบรวมข้อมูลที่ยังไม่เคยมีการบันทึกไว้ก่อน ผลการวิจัยพบว่านับแต่เริ่มต้นพัฒนาการจนถึงปัจจุบัน บรรณารักษ์อาวุโสใช้เวลาประมาณ 20 ปีในการเปลี่ยนแนวความคิดเรื่องห้องสมุดในประเทศไทย จากสถานที่เก็บรักษาหนังสือโดยปราศจากบริการเพื่อการค้นคว้ามาเป็นแหล่งความรู้ที่มีบริการพร้อมทุกด้านเพื่อการพัฒนาสติปัญญา ในด้านการจัดดำเนินงานนั้น หอสมุดแห่งชาติมีพัฒนาการมากที่สุดในด้านจำนวนหนังสือ บุคลากร และการให้บริการห้องสมุดด้านต่าง ๆ และรองลงไปได้แก่ห้องสมุดมหาวิทยาลัย บรรณารักษ์อาวุโสมีผลงานที่เด่นในการสนับสนุนให้มีการศึกษาวิชาบรรณารักษศาสตร์ถึงระดับปริญญาโท เป็นการเปลี่ยนแนวความคิดเกี่ยวกับวิชาบรรณารักษศาสตร์จากเรื่องที่ไม่มีผู้ใดสนใจจะศึกษาเป็นสาขาวิชาชีพที่มีหลักสูตรสมบูรณ์ทั้งภาคทฤษฎีและปฏิบัติจนถึงระดับปริญญาโท การยอมรับตำแหน่งบรรณารักษ์เป็นตำแหน่งทางวิชาการในระบบราชการ ซึ่งแต่เดิมไม่มีการระบุตำแหน่งราชการเช่นนี้มาก่อน การจัดตั้งและบริหารสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยเป็นศูนย์กลางของวิชาชีพจัดเป็นผลงานร่วมกันของบรรณารักษ์อาวุโสซึ่งทุกท่านได้ผลิตตำราทางวิชาการ หนังสือ หรือบทความเพื่อส่งเสริมการอ่าน ส่วนในด้านบรรณานุกรมแห่งชาติและบรรณานุกรมเฉพาะวิชานั้นยังไม่พัฒนาได้รวดเร็วเท่าที่ควรเพราะปัญหาในด้านพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์และการใช้เครื่องมือเทคนิค การเปลี่ยนแนวความคิดของสังคมโดยใช้ระยะเวลาที่สั้นมากเช่นนี้ จัดว่าเป็นผลของการอุทิศตนเพื่อหน้าที่ วิชาชีพและผลของการร่วมงานกันของบรรณารักษ์อาวุโสทั้งสิ้น ข้อเสนอแนะจากวิทยานิพนธ์เรื่องนี้คือ 1. ควรมีการวิจัยบทบาทของสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยในฐานะสมาคมทางวิชาชีพที่จะ 1.1 สนับสนุนให้มีพระราชบัญญัติห้องสมุด 1.2 กำหนดจรรยาบรรณของบรรณารักษ์ 1.3 จัดการสัมมนาหรือการบรรยายทางวิชาการ นอกเหนือจากการประชุมทางวิชาการประจำปีเพื่อให้บรรณารักษ์รุ่นหลังได้มีโอกาสพบปะแลกเปลี่ยนประสบการณ์กับบรรณารักษ์อาวุโสอย่างเป็นทางการ 2.ควรมีการวิจัยเพื่อเสนอโครงการว่ามหาวิทยาลัยที่มีการสอนวิชาบรรณารักษศาสตร์จะสามารถร่วมมือกันได้อย่างไรในด้านการสอนและการวิจัยเพื่อให้การผลิตบรรณารักษ์ของมหาวิทยาลัยในประเทศไทยมีมาตรฐานทัดเทียมกัน 3.ควรมีการผลิตบรรณานุกรมและตำราวิชาบรรณารักษศาสตร์ให้มากขึ้นเพื่อสนับสนุนการศึกษาวิชานี้ และเป็นการประชาสัมพันธ์ให้อาชีพนี้เป็นที่รู้จักดียิ่งขึ้นด้วย