การศึกษาเพื่อการออกแบบศาลาการเปรียญวัดหงส์รัตนาราม

Abstract

ศาลาการเปรียญเป็นศาสนสถานที่สำคัญในวัด ใช้สำหรับทำบุญบำเพ็ญกุศลทั่วไป ฟังเทศน์ฟังธรรม และใช้เป็นที่ศึกษาเล่าเรียนพระธรรมของพระสงฆ์ ปัจจุบันศาลาการเปรียญที่มีคุณค่าในอดีตได้ชำรุดทรุดโทรมลงตามกาลเวลา ส่วนศาลาการเปรียญที่สร้างขึ้นใหม่ก็ขาดความต่อเนื่องทางพัฒนาการรูปแบบสถาปัตยกรรม การศึกษาเพื่อการออกแบบศาลาการเปรียญวัดหงส์รัตนาราม จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อทราบถึงการพัฒนารูปแบบสถาปัตยกรรม และแนวทางในการออกแบบศาลาการเปรียญในอดีต เพื่อนำมาใช้ออกแบบศาลาการเปรียบวัดหงส์รัตนาราม ซึ่งเป็นวัดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ มีสถาปัตยกรรมที่มีคุณค่า และมีความจำเป็นจะต้องสร้างศาลาการเปรียญขึ้นในวัดเพื่อให้มีเสนาสนะสำหรับประกอบกิจกรรมต่างๆ อย่างเป็นสัดส่วน วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ได้ศึกษาศาลาการเปรียญในพระอารามหลวงในกรุงเทพฯ ทั้งหมด 87 วัด ในเรื่องผังบริเวณ รูปทรงอาคาร การใช้สอย ระบบโครงสร้าง และการประดับตกแต่งทางสถาปัตยกรรม จากการศึกษาทำให้พบว่า ศาลาการเปรียญได้มีการพัฒนารูปแบบสถาปัตยกรรมมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลปัจจุบัน ทำให้ทราบแนวทางในการออกแบบศาลาการเปรียญ คือ ศาลาการเปรียญควรจะตั้งอยู่ใกล้ทางเข้าหลักด้านหน้าเขตพุทธาวาส และอยู่ไม่ไกลจากเขตสังฆาวาส โดยมีลานโล่งอยู่ในบริเวณเดียวกัน รูปทรงและผังพื้นของศาลาการเปรียญเกิดขึ้นจากการใช้สอย โดยเพิ่มศาลาขวาง มุขหน้า-หลัง หรือมุขลด เข้ากับส่วนโถงประธานซึ่งเป็นรูปทรงหลักในลักษณะที่แตกต่างกันทำให้รูปทรงของศาลาการเปรียญมีความแตกต่างกันออกไป การใช้สอยศาลาการเปรียญมีความซับซ้อนมากกว่าในอดีต จึงต้องมีส่วนบริการเพิ่มขึ้น ที่สำคัญได้แก่ ห้องน้ำ และห้องเก็บของ โครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กเป็นโครงสร้างที่ใช้กันมากในปัจจุบันแทนการใช้โครงสร้างไม้หรือก่ออิฐถือปูน แต่การวางตำแหน่งเสาและผนังส่วนใหญ่ยังคงยึดตามอย่างในอดีต การประดับตกแต่งสถาปัตยกรรมภายนอกจะเน้นที่เครื่องปิดหลังคา และลายหน้าบัน ส่วนภายในจะเน้นที่ฝ้าเพดาน และมีการแสดงภาพพุทธประวัติที่ส่วนคอสอง หรือเป็นภาพแขวนผนัง