บทบาทและหน้าที่ของขุนนางกรมท่าขวา ในสมัยอยุธยาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ (พ.ศ. 2153-2435)

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้เป็นการศึกษาบทบาทของขุนนางกรมท่าขวาตั้งแต่รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม จนถึงในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่การบริหารงานกรมท่าขวาอยู่ภายใต้การควบคุมของขุนนางมุสลิมเชื้อสายอินโด-อิหร่าน โดยเริ่มศึกษาตั้งแต่คนกลุ่มนี้เข้ามาดำเนินงานเกี่ยวกับกิจกรรมทางด้านการค้าต่างประเทศ และการติดต่อกับชาวต่างชาติให้กับราชสำนักสยาม จนกระทั่งหน่วยงานกรมท่าขวาถูกยกเลิกไปในรัชกาลที่ 5 จากการศึกษาพบว่าบทบาทของขุนนางกรมท่าขวาเป็นกลุ่มบุคลากรที่มีหน้าที่ประกอบการค้าต่างประเทศ และการติดต่อกับกลุ่มชาวต่างชาติจากภูมิภาคฝั่งตะวันตกของสยาม โดยกลุ่มที่มีความสามารถในการบูรณาการและสร้างบทบาทอย่างต่อเนื่องมากที่สุดในกรมท่าขวาคือ กลุ่มขุนนางมุสลิมเชื้อสายอินโด-อิหร่านสายตระกูล "เฉกอะหฺมัด" บทบาทของขุนนางกรมท่าขวาแต่ละช่วงสมัยนั้นเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงในกิจกรรมการค้าต่างประเทศ และกิจกรรมในการควบคุมชาวต่างชาติ ซึ่งมีการปรับเปลี่ยนไปตามพระบรมราโชบายของพระมหากษัตริย์ แต่ละรัชกาล ในสมัยราชวงศ์ปราสาททองขุนนางกรมท่าขวามีบทบาทต่อการค้าของสยามอย่างกว้างขวาง ทั้งยังมีบทบาทในการควบคุมประชาคมมุสลิมและชาวต่างชาติบางกลุ่มจึงเป็นขุนนางที่มีบทบาทและอิทธิพลสูงในราชสำนัก แต่ในช่วงสมัยราชวงศ์บ้านพลูหลวงจนถึงในรัชกาลที่ 1 ขุนนางกลุ่มนี้มีบทบาทน้อยลงเนื่องจากราชสำนักให้ความสำคัญกับการค้าที่ผ่านทางชาวจึน และการดำเนินนโยบายควบคุมประชาคมต่างศาสนา ขุนนางกลุ่มนี้กลับมามีบทบาทอีกครั้งเมื่อการค้าของสยามเจริญเฟื่องฟูขึ้นในรัชกาลที่ 2 และรัชกาลที่ 3 โดยได้กลายเป็นบุคลากรสำคัญในการจัดเก็บรายได้จากภาษีอากรขนอนที่มาพร้อมการค้าที่เจริญขึ้น อย่างไรก็ตามจากการขยายอิทธิพลของอังกฤษ และชาติตะวันตกทางด้านเศรษฐกิจ และการเมือง ส่งผลให้ขุนนาง กรมท่าขวาต้องหมดบทบาทไปในรัชกาลที่ 4 และรัชกาลที่ 5