ผลกระทบของระบบจำแนกตำแหน่งต่อขวัญ และความพึงพอใจในการปฎิบัติหน้าที่ราชการ ของข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญ

Abstract

“ข้าราชการ” นับเป็นทรัพยากรการบริหารอันสำคัญยิ่งของระบบราชการ เพราะจะเป็นตัวชี้บอกถึงความสำเร็จหรือความล้มเหลวของส่วนราชการได้เป็นอย่างดี ฉะนั้นการที่กรุงเทพมหานครจะบริหารราชการให้บรรลุถึงวัตถุประสงค์ในการที่จะตอบสนองความต้องการของประชาชนในเขตกรุงเทพมหานครได้อย่างมีประสิทธิภาพนั้น จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องให้ความสำคัญแก่ “ข้าราชการ” ด้วย เพราะถ้าข้าราชการมีขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการอยู่ในระดับสูง ก็จะส่งผลให้การปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการเหล่านี้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพประสิทธิผล และประหยัดได้ อันจะนำมาซึ่งความสำเร็จในการบริหารราชการโดยส่วนรวมของกรุงเทพมหานครในที่สุด และจากการที่กรุงเทพมหานครบริหารงานบุคคลภายใต้ระบบจำแนกตำแหน่งเป็นเวลานานถึง 7 ปีแล้ว เช่นนี้ นับเป็นการสมควรที่จะได้ประเมินผลการใช้ระบบจำแนกตำแหน่งในกรุงเทพมหานครว่าสามารถสร้างขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการให้แก่ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญได้มากน้อยเพียงใด อีกทั้งมีปัจจัยอะไรหรือไม่ที่เป็นปัญหาและอุปสรรคต่อการนำระบบจำแนกตำแหน่งมาใช้ให้เกิดประสิทธิภาพในกรุงเทพมหานครได้ โดยเฉพาะปัญหาและอุปสรรคที่จะมีผลกระทบต่อขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญ และในการดำเนินการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ได้ใช้วิธีศึกษาแบบพรรณนาวิเคราะห์ ( Descriptive and Analytical Method ) โดยรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร ( Documentary Data) และข้อมูลจากการวิจัยสนามทั้งวิธีออกแบบสอบถาม ( Questionnaire ) และวิธีสัมภาษณ์แบบเจาะจง ( Focus Interview) โดยใช้ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญที่รับราชการมาตั้งแต่สมัยขั้นยศจำนวน 400 คน เป็นกลุ่มตัวอย่างในการศึกษาวิจัย สำหรับผลการศึกษาวิจัยถึง “ผลกระทบของระบบจำแนกตำแหน่งต่อขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญ” ในครั้งนี้พบว่า การนำระบบจำแนกตำแหน่งมาใช้ในการบริหารงานบุคคลของกรุงเทพมหานครนั้นมิได้มีผลกระทบต่อขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญในลักษณะที่ดีขึ้นกว่าในระบบขั้นยศแต่อย่างไร ในทางตรงข้ามสภาพขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการเหล่านี้กลับลดลงกว่าในระบบเดิมเล็กน้อย ทั้งนี้สืบเนื่องมาจากประเด็นสำคัญ 2 ประการคือ 1. กรุงเทพมหานครไม่สามารถบริหารระบบจำแนกตำแหน่งให้มีประสิทธิภาพได้ ดังนั้นปัญหาต่าง ๆ ที่เคยเกิดขึ้นในขั้นยศ เช่นปัญหาการใช้คนไม่ตรงกับงาน ปัญหาโอกาสก้าวหน้าในชีวิตราชการจึงไม่อาจแก้ไขให้ลุล่วงไปได้เมื่อนำระบบจำแนกตำแหน่งมาใช้ นอกจากนี้ความไม่เป็นธรรมในการบริหารงานบุคคล เช่นการแต่งตั้ง โยกย้าย การสอบ การพิจารณาความดีความชอบประจำปี ฯลฯ ตลอดจนความไม่เหมาะสมในการกำหนดตำแหน่ง ได้ปรากฏให้เห็นอย่างเด่นชัดในขณะที่นำระบบจำแนกตำแหน่งมาใช้ 2. ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญโดยส่วนรวมแล้วมีทัศนคติว่า หลักเกณฑ์ในเรื่องระดับควบซึ่งอยู่ในระบบจำแนกตำแหน่งนี้นั้น เป็นหลักเกณฑ์ที่ขีดคั่นความก้าวหน้าของข้าราชการด้วยคุณวุฒิทางการศึกษา และมุ่งสนับสนุนผู้มีปริญญามากกว่าผู้มีคุณวุฒิทางการศึกษาต่ำกว่านี้ ผลจากการศึกษาวิจัยดังกล่าวนี้จึงชี้ให้เห็นได้ว่า โดยตัวของระบบจำแนกตำแหน่งแล้วมิได้มีข้อบกพร่องถึงขนาดที่จะบั่นทอนต่อสภาพขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญ หากแต่ความบกพร่องที่เกิดขึ้นมีสาเหตุมาจากการที่กรุงเทพมหานครไม่สามารถบริหารระบบจำแนกตำแหน่งให้มีประสิทธิภาพได้ดีเท่าที่ควร ประกอบกับหลักเกณฑ์ที่กำหนดขึ้นในขณะที่ใช้ระบบจำแนกตำแหน่งอยู่นี้มีจุดอ่อนในตัวเอง จึงส่งผลกระทบต่อข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญในลักษณะเช่นนี้ ฉะนั้นเพื่อส่งเสริมให้การบริหารระบบจำแนกตำแหน่งในกรุงเทพมหานครมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น อันจะเป็นแนวทางนำไปสู่การเสริมสร้างขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการของข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญในโอกาสต่อไป จึงขอเสนอแนะแนวทางปรับปรุงการบริหารงานบุคคลในกรุงเทพมหานครดังต่อไปนี้คือ 1. การปรับปรุงองค์กรการกลางบริหารงานบุคคลของกรุงเทพมหานคร 1.1 การปรับปรุงโครงสร้างและจัดระบบงานของคณะกรรมการข้าราชการกรุงเทพมหานคร โดยจัดให้มีสำนักงานคณะกรรมการข้าราชการกรุงเทพมหานคร (สำนักงาน ก.ก.) ขึ้นเพื่อแยกบทบาทของคณะกรรมการดังกล่าวออกจากอำนาจหน้าที่ของกองการเจ้าหน้าที่สำนักงานปลัดกรุงเทพมหานคร ซึ่งในประเด็นนี้จะช่วยให้การบริหารงานบุคคลของกรุงเทพมหานครได้ดำเนินไปตามขั้นตอนการบริหารงานที่ถูกต้องเหมาะสมภายใต้การกำกับ ตรวจสอบจากองค์กรกลางบริหารงานบุคคลของกรุงเทพมหานครอย่างรอบคอบรัดกุม 1.2 การปรับปรุงองค์ประกอบของคณะกรรมการข้าราชการกรุงเทพมหานคร โดยกำหนดคุณสมบัติขั้นพื้นฐานและอายุการดำรงตำแหน่งของกรรมการไว้ให้เหมาะสม เพื่อขจัดปัญหาในเรื่องคุณภาพและการสร้างฐานอำนาจของกรรมการแต่ละคน 2. การปรับปรุงกางวางแผนกำลังคน (Manpower Planning ) ในกรุงเทพมหานครให้เหมาะสมโดยกำหนดแนวทางในการใช้และพัฒนากำลังคนให้เกิดประโยชน์สูงสุด พร้อมทั้งเสนอแนะเทคนิควิธีต่าง ๆ เพื่อจัดระบบงาน เพื่อพัฒนาการบริหารงานบุคคลให้มีประสิทธิภาพและเพื่อแก้ไขปัญหาอุปสรรคที่เกิดขึ้นเช่น ปัญหาในเรื่องระดับควบ เป็นต้น 3. การปรับปรุงการบริหารงานบุคคลของกรุงเทพมหานครให้เป็นไปตามระเบียบปฏิบัติที่กำหนดโดยจัดกระบวนการบริหารงานบุคคลทุกขั้นตอนในรูปคณะกรรมการ ( Board ) ทั้งนี้จะช่วยขจัดปัญหาความไม่เป็นธรรมในการบริหารงานบุคคลได้ 4. การพัฒนาคุณภาพเจ้าหน้าที่ปฏิบัติงานบุคคลให้ถึงพร้อมที่จะปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างสมบูรณ์โดยใช้เทคนิคการฝึกอบรมที่เหมาะสมและสม่ำเสมอเป็นเครื่องมือในการพัฒนา 5. การจัดสวัสดิการให้แก่ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญอย่างเพียงพอและทั่วถึงเพื่อเป็นการชดเชยค่าครองชีพที่เพิ่มสูงขึ้นในปัจจุบัน ซึ่งวิธีนี้จะช่วยตัดความกังวลใจในเรื่องชีวิตความเป็นอยู่ของข้าราชการเหล่านี้ลงได้บ้าง อันจะช่วยส่งเสริมให้เกิดความตั้งใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการด้วยดียิ่งขึ้น ข้อเสนอแนะเพื่อการปรับปรุงการบริหารงานบุคคลในกรุงเทพมหานครดังกล่าวนี้ นับเป็นแนวทางสำคัญในการที่จะพัฒนาการบริหารระบบจำแนกตำแหน่งในกรุงเทพมหานครให้บรรลุถึงเจตนารมณ์ที่จะ”ใช้คนให้ตรงกับงาน” และ “เงินเท่ากัน งานเท่ากัน” ได้ อันจะส่งผลให้ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญมีขวัญและความพึงพอใจในการปฏิบัติหน้าที่ราชการอยู่ในระดับที่จะก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อการบริหารราชการโดยส่วนรวมของกรุงเทพมหานครได้ในที่สุด