การศึกษาแนวโน้มการใช้ที่ดินในเขตยานนาวา กรุงเทพมหานคร

Abstract

กรุงเทพมหานคร ซึ่งเป็นนครหลวงของประเทศไทยมีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว และกลายเป็นเอกนครซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าเมืองรองลำดับสองถึง 50 เท่า การหลั่งไหลของประชากรที่อพยพเข้าสู่กรุงเทพฯ เพื่อทำงาน การศึกษา และโดยสาเหตุดึงดูดด้านอื่นๆ เป็นสาเหตุทำให้เกิดปัญหานานาประการขึ้นในกรุงเทพฯ ตัวอย่างปัญหาเหล่านี้ได้แก่ ปัญหาความแออัด ความไม่เพียงพอของสาธารณูปโภค สาธารณูปการ รวมทั้งปัญหาทางสังคมอื่นๆ รัฐบาลได้พยายามที่จะขจัดปัญหาเหล่านี้ โดยการตั้งนโยบายกระจายความเจริญเข้าสู่ภูมิภาคอื่นๆ และในขณะเดียวกันก็เร่งรัดหน่วยงานที่รับผิดชอบในการให้บริการด้านต่างๆ ของเมือง บรรเทาปัญหาเฉพาะหน้า และจัดทำแผนหรือผังเพื่อรองรับการขยายตัวประชากรในอนาคต ผังเมืองรวมของกรุงเทพฯ จะเป็นแนวทางให้แก่แผนหรือผังอื่นๆ โดยเฉพาะผังการใช้ที่ดินจะแสดงให้เห็นถึงการกระจายตัวและกิจกรรมต่างๆ ของประชากรในอนาคต ความยากลำบากในการวางผังการใช้ที่ดินก็คือการคาดประมาณขนาดการใช้ที่ดินในอนาคต และการกำหนดที่ตั้งหรือการกระจายตัวของการใช้ที่ดินแต่ละประเภทลงบนพื้นที่วางผังโดยเฉพาะประการหลังจะมีความยากลำบากที่สุด และส่วนใหญ่จะเป็นจุดอ่อนของนักผังเมืองที่จะถูกโจมตีในการฟังความคิดเห็นประชาชนว่าเป็นการวางผังที่ไม่มีเหตุผลและใช้การตัดสินคุณค่าของผู้วางผังเพียงลำพัง วัตถุประสงค์ของการศึกษานี้คือการใช้ประโยชน์ของเทคนิคการวางผังกายภาพแบบใหม่ ในการกำหนดที่ตั้งของการใช้ที่ดินประเภทต่างๆ ในเขตยานนาวา เทคนิคที่นำมาใช้คือ Potential Surface Analysis (PSA) และ Threshold Analysis เทคนิคทั้งสองถูกนำมาใช้เพื่อแสดงการวางผังอย่างเป็นระบบทางวิทยาศาสตร์ เพื่อที่จะขจัดจุดอ่อนดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ขั้นตอนแรกของการศึกษานี้คือการใช้เทคนิค PSA เพื่อกำหนดการใช้ที่ดินพักอาศัยและพาณิชยกรรม การศึกษานี้มิได้นำเรื่องการใช้ที่ดินอุตสาหกรรมมาพิจารณา ทั้งนี้เพราะนโยบายของชาติที่จะยับยั้งการพัฒนาอุตสาหกรรมที่มีมลภาวะในเขตกรุงเทพฯ หลักการสำคัญของเทคนิคดังกล่าวคือการเลือกปัจจัยทางด้านกายภาพและเศรษฐกิจ-สังคม และการให้ค่าน้ำหนักของปัจจัยเหล่านั้น การให้ค่าน้ำหนักของปัจจัยต่างๆ ทำโดยนักผังเมืองและวิศวกรผู้มีความชำนาญและประสพการณ์ในด้านการวางผังเมือง 10 ท่าน ค่าน้ำหนักเฉลี่ยจะนำไปใช้คำนวณหาค่าคะแนนในแต่ละหน่วยพื้นที่ซึ่งแบ่งออกเป็นระบบตาตะราง จตุรัสที่มีขนาดเท่ากัน ตาตะรางที่คะแนนรวมสูงสุดจะมีศักยภาพในการพัฒนาสูงสุด ผลของการวิเคราะห์ดังกล่าวปรากฏว่า พื้นที่ที่เหมาะสมสำหรับจะพัฒนาเป็นที่พักอาศัย ได้แก่ พื้นที่ที่มีระบบถนน มีทางเข้าถึงแหล่งภายนอก และไม่มีข้อจำกัดตัวในการพัฒนาทางด้านกายภาพแต่อย่างไร พื้นที่ที่เหมาะสมสำหรับจะพัฒนาเป็นย่านการค้า ได้แก่บริเวณที่มีทิศทางใกล้เคียงกันย่านพักอาศัย รวมทั้งอยู่ในที่มีปัจจัยเรื่องความต่อเนื่องจากศูนย์การค้าหรือย่านการค้าที่มีอยู่เดิม ขั้นตอนที่สอง ของการศึกษาคือการกลั่นกรองพื้นที่ที่เสนอให้เป็นย่านพักอาศัยหรือย่านการค้า ออกจากพื้นที่สถาบันราชการต่างๆ โดยวิธี Threshold Analysis ขั้นตอนที่สาม คือการคาดประมาณขนาดการใช้ที่ดินในอนาคตและกำหนดลงในพื้นที่ที่มีศักยภาพในการพัฒนาสูงสุด สูง และกลางตามลำดับ ผลสุดท้ายของการศึกษาจะเสนอเป็นผังการใช้ที่ดิน ซึ่งได้มาจากการสังเคราะห์ของขั้นตอนสามประการที่กล่าวมาแล้วเบื้องต้น ผลของการศึกษาแสดงให้เห็นว่าความเข้มข้นของการใช้ที่ดินหลักทั้งสอบประเภทนั้นเกิดขึ้นตามทิศทางของระบบโครงข่ายถนน และกระจายตัวอยู่ในบริเวณพื้นที่ที่ไม่มีข้อจำกัดตัวในการพัฒนา ซึ่งสามารถสาธิตให้เห็นได้โดยวิธีการที่ชัดเจนและมีเหตุผล ข้อจำกัดตัวของการศึกษานี้คือการเลือกปัจจัยต่างๆ ที่จะนำมาใช้วัดค่าของพื้นที่ปัจจัยที่จำเป็นบางประการไม่สามารถนำมาใช้วิเคราะห์ได้เนื่องจากไม่มีข้อมูลดังกล่าว ในระยะเวลาและงบประมาณที่จำกัดจึงไม่สามารถที่จะสำรวจและรวบรวมข้อมูลมาศึกษาได้ อย่างไรก็ตามการศึกษานี้จะเป็นประโยชน์ในการฝึกหัดวางผังเมืองโดยการเรียนรู้ถึงเทคนิคทางคณิตศาสตร์ ซึ่งจะเป็นสิ่งช่วยให้นักผังเมืองอธิบายขั้นตอนการวางผังของตนได้อย่างชัดเจนและมีเหตุผล