ต้นกำเนิดของชนชั้นนายทุนในประเทศไทย (พ.ศ.2398-2453)

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้เป็นการวิเคราะห์วิวัฒนาการของชนชั้นนายทุนในประเทศไทยจาก พ.ศ.2398 จนถึง พ.ศ.2453 ซึ่งเป็นระยะที่เศรษฐกิจไทยได้เปลี่ยนจากเศรษฐกิจแบบเลี้ยงตัวเองเข้าสู่เศรษฐกิจที่ผลิตเพื่อการค้าภายหลังจากที่ไทยเซ็นสัญญาเบาริ่งเป็นต้นมา นับเป็นระยะหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญยิ่งต่อการก่อรูปของชนชั้นนี้ สิ่งมุ่งหมายที่นำมาอธิบายในวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ คือ กระบวนการสะสมทุนในมือของชนชั้นนายทุน ซึ่งในระบบการผลิตแบบทุนนิยมนั้น ลักษณะที่สำคัญนอกเหนือจากการผลิตเพื่อการค้าแล้ว การก่อรูปของสถาบันทุนและแรงงานเสรีเป็นส่งสำคัญที่สุด ในการพิจารณาจะได้ศึกษาถึงโครงสร้างความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจการเมืองแบบเก่าของไทย ทั้งนี้เพื่อสัมพันธ์ให้เห็นถึงต้นกำเนิดของชนชั้นนายทุน ภายใต้ระบบเศรษฐกิจ การเมือง และเศรษฐกิจที่เป็นอยู่ในขณะนั้น นายทุนที่เกิดขึ้นสามารถพัฒนาสู่การเป็นชนชั้นนายทุนอุตสาหกรรมได้หรือไม่อย่างไร นอกจากนี้การศึกาเปรียบเทียบกับต้นกำเนิดของชนชั้นนายทุนในสังคมแบบเก่าของประเทศอื่นๆ เช่น สังคมศักดินาแบบยุโรปและสังคมศักดินาแบบเอเชีย จะเป็นกรอบสำคัญที่สุดของการวิจัยเช่นกัน ผลการวิจัยพบว่าโครงสร้างสังคมแบบเก่าของไทยซึ่งมีลักษณะการรวมเอาทรัพยากรทั้งหมดของชาติมารวมอยู่ภายใต้อำนาจรัฐ ทำให้การก่อรูปมูลค่าส่วนเกินของชนชั้นนายทุนเกิดขึ้นจากการดำเนินเศรษฐกิจภายใต้การเป็นเจ้าภาษีนายอากรหรือผู้ดำเนินการค้าของชนชั้นปกครองเดิม นายทุนมีลักษณะเป็นนายทุนข้าราชการ นอกจากนี้การบุกรุกทางเศรษฐกิจของทุนนิยมโพ้นทะเลในปลายศตวรรษที่ 19 มีผลให้เกิดนายทุนนายหน้าขึ้น นายทุนส่วนนี้ดำเนินกิจการภายใต้ผลกำไรจากการปฏิบัติหน้าที่คอมปราโดร์ ดังนั้นต้นกำเนิดของชนชั้นนายทุนจึงไม่เป็นอิสระ แต่กลับมีลักษณะประนีประนอมกับชนชั้นปกครองเดิมซึ่งจะมีผลต่อมาคือชนชั้นนายทุนไม่สามารถเป็นผู้นำประเทศเข้าสู่สังคมแบบทุนนิยมอุตสาหกรรมอันเป็นปัญหาที่ยืดเยื้อต่อมา