ธาตุอาหารและธาตุพิษบางชนิดที่ตกค้างในดินและลูกข้าวภายหลังการเติมเถ้าลอยลิกไนต์ในการปลูกข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105

Abstract

การลดต้นทุนการผลิตพืชเศรษฐกิจ เช่น ข้าว มีวิธีที่น่าจะได้รับความสนใจ คือการปลูกข้าวด้วยตอซังซึ่งเป็นเทคโนโลยีชาวบ้าน โดยเรียกต้นข้าวที่เกิดจากตอซังว่า “ลูกข้าว” รวมทั้งการใช้วัสดุเหลือใช้ทดแทนปุ๋ยเคมีเช่น เถ้าลอยลิกไนต์ซึ่งมีธาตุอาหารสำหรับต้นข้าว แต่อาจก่อปัญหาการสะสมธาตุพิษบางชนิดในดินหรือต้นข้าว ดังนั้นจึงมีการศึกษาทดลองเพื่อชี้ให้เห็นถึงปริมาณของธาตุอาหารและธาตุพิษบางชนิดที่สะสมอยู่ในดินและลูกข้าว เพื่อช่วยคาดการณ์ และวางแผนการทำนาของชาวนาได้ในฤดูปลูกถัดไป เพื่อเป็นแนวทางลดต้นทุนการผลิตข้าว โดยทำการศึกษาวิจัยในภาคสนามในแปลงนาของเกษตรกร ตำบลบ้านพริก อำเภอบ้านนา จังหวัดนครนายก ซึ่งเคยปลูกและเก็บเกี่ยวผลผลิตจากต้นข้าวรุ่นหลักของข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ที่ปลูกด้วยวิธีปักดำ เติมเถ้าลอยลิกไนต์อัตราเติม 0.25, 0.5 และ 1.0 ตัน/ไร่ วางแผนการทดลองเป็นแบบ Randomized Complete Block Design ทำ 3 ซ้ำ (Replication) และเก็บตัวอย่างดิน 3 ระยะ คือ ดินขณะเกี่ยวลูกข้าวดินขณะเก็บรากลูกข้าว (ขณะไถกลบตอซัง) และดินหลังไถกลบตอซัง และส่วนลูกข้าวทำการวิเคราะห์ 4 ส่วนคือ เมล็ดข้าวเปลือก ฟาง ตอซัง และราก ผลการศึกษาพบว่าปริมาณธาตุอาหารที่ตกค้างในดินขณะเกี่ยวลูกข้าว ขณะเก็บรากลูกข้าวไถกลบตบซังลูกข้าว คือ ไนโตรเจน 0.22-0.32 % ซึ่งมีค่าต่ำกว่าปริมาณที่ต้นข้าวความต้องการ ในขณะที่ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ 19.00- 38.33 ppm และโพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้ 54.10-114.00 ppm ซึ่งเพียงพอต่อความต้องการของต้นข้าว ส่วนปริมาณธาตุพิษ ได้แก่ ปริมาณอาร์เซนิกทั้งหมด 140.00-228.67 ppb ปริมาณแคดเมียมทั้งหมด 0.22-0.79 ppb และนิกเกิลทั้งหมด 0.14-0.21 ppm ที่ตกค้างในดิน โดยธาตุทั้ง 3 ชนิดมีปริมาณต่ำกว่าระดับที่ก่อให้เกิดอันตราย แต่อลูมิเนียมทั้งหมดในดิน 17300.00-30780.00 ppm ซึ่งจัดว่ามีปริมาณสูงกว่ามาตรฐาน และ ค่าความเป็นกรดเป็นด่างในดินมีแนวโน้มเหมือนกันทั้ง 3 ระยะเวลาซึ่งยู่ในช่วง 4.29-5.45 จัดว่าเป็นกรดจัด- จัดมาก ส่วนปริมาณธาตุอาหารในลูกข้าวทั้ง 4 ส่วน คือ เมล็ดข้าวเปลิอก ฟาง ตอซัง และราก มีไนโตนเจนทั้งหมด 1.02-1.15,0.83-0.87, 0.67-0.81 และ 80.0.85 % ตามลำดับ และโพแทสเซียมทั้งหมด 337.33-340, 1523.33-1543.33, 387-436.33 และ243.33-296.87 ppm ตามลำดับ ส่วนธาตุพิษในลูกข้าวทั้ง 4 ส่วน มีอาร์เซนิค 2.45-197 ppb แคดเมียม 0.14-0.79 ppb และนิกเกิล ต่ำกว่า 0.2 ppm ซึ่งธาตุทั้ง 3 ชนิดต่ำกว่าเกณฑ์ที่ก่อให้เกิดพิษต่อข้าว แต่อลูมิเนียมในตอซัง และราก 2566.67-3370 และ 5020-5050 ppm ตามลำดับ ซึ่งอยู่ในระดับที่เป็นพิษต่อต้นข้าว