การควบคุมภายในของสหกรณ์โคนม : กรณีศึกษาของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด

Abstract

สหกรณ์โคนมเป็นสหกรณ์รูปหนึ่งที่จัดอยู่ในประเภทสหกรณ์การเกษตร ก่อตั้งขึ้นโดยการรวมกลุ่มของสมาชิกผู้มีอาชีพเลี้ยงโคนม เพื่อดำเนินธุรกิจเกี่ยวกับการรวบรวมนมดิบจากสมาชิกและแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์นมออกจำหน่าย จัดหาสิ่งของที่สมาชิกต้องการมาจำหน่าย ตลอดจนการให้บริการอื่นๆ ในอันที่จะช่วยส่งเสริมและเผยแพร่อาชีพการเลี้ยงโคนมให้มั่นคงและเจริญก้าวหน้าต่อไป เนื่องจากมีการดำเนินธุรกิจด้านต่างๆ หลายด้านตามที่กล่าวมา จึงจำเป็นต้องมีการควบคุมให้ดำเนินงานไปอย่างมีประสิทธิภาพตามวัตถุประสงค์และนโยบายของสหกรณ์ แต่เท่าที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน สหกรณ์โคนมส่วนใหญ่ไม่เจริญก้าวหน้าเท่าที่ควร และประสบปัญหาด้านการดำเนินธุรกิจอยู่เสมอ ทั้งนี้อาจเป็นเพราะว่าระบบการควบคุมภายในที่มีอยู่ยังไม่ดีพอ เนื่องจากการขาดความรู้ความเข้าใจในการบริหารงานของคณะกรรมการดำเนินการ หรือพนักงานสหกรณ์บางส่วนไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ให้ถูกต้องเหมาะสมตามที่ได้รับมอบหมาย นอกจากนี้อาจะเกิดจากสมาชิกขาดความรู้และความสนใจในการดำเนินงานของสหกรณ์ ดังนั้นวิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงเสนอการประเมินผลการควบคุมภายในของสหกรณ์โคนมเกี่ยวกับธุรกิจด้านต่างๆ ที่สหกรณ์ดำเนินการอยู่ โดยเลือกศึกษาเฉพาะกรณีการควบคุมภายในของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด (ในพระบรมราชูปถัมภ์) ซึ่งจัดว่าเป็นสหกรณ์โคนมที่ใหญ่ที่สุดในจำนวนสหกรณ์โคนมทั้งหมดทั่วประเทศซึ่งมี 14 แห่งและเป็นสหกรณ์ที่มีรูปแบบการดำเนินธุรกิจครบทุกด้าน คือ ธุรกิจเครดิต ธุรกิจการซื้อ ธุรกิจการขาย และธุรกิจการส่งเสริม และเผยแพร่การเกษตร สำหรับวิธีการศึกษาก็ได้ใช้การสังเกตและสัมภาษณ์ผู้บริหารและพนักงานของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด รวมทั้งการสอบถามข้อคิดเห็นที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานของสหกรณ์แห่งนี้ ได้แก่ ผู้สอบบัญชีสหกรณ์ เจ้าหน้าที่ของกรมตรวจบัญชีสหกรณ์ประจำสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์ในจังหวัดราชบุรีที่ทำหน้าที่กำกับแนะนำด้านการเงินการบัญชีให้แก่สหกรณ์ และเจ้าหน้าที่ของกรมส่งเสริมสหกรณ์ เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีข้อมูลอีกส่วนหนึ่งได้จากรายงานการสอบบัญชีประจำปี และสรุปผลการตรวจสอบบัญชีระหว่างปีของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด ซึ่งได้มาจากกรมตรวจบัญชีสหกรณ์ ตลอดจนเอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมภายในของสหกรณ์ เช่น ระเบียบและข้อบังคับของสหกรณ์ รายงานการประชุม คำสั่งและคำแนะนำวิธีปฏิบัติงานจากหน่วยราชการที่ทำหน้าที่ควบคุมสหกรณ์ ฯลฯ แล้วจึงทำการประเมินผลเพื่อดูว่าสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด มีการควบคุมภายในของธุรกิจแต่ละด้านเป็นอย่างไรและยังมีปัญหาเกิดขึ้นในแต่ละธุรกิจนั้นหรือไม่ ผลจากการศึกษาพบว่าสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด มีระบบการควบคุมภายในส่วนใหญ่เป็นไปตามลักษณะของการควบคุมภายในที่ดี ได้แก่ การมีผังจัดแบ่งส่วนงาน และกำหนดหน้าที่ความรับผิดชอบ มีนโยบายและวิธีปฏิบัติงาน มีมาตรฐานในการปฏิบัติงานตลอดจนการจดบันทึกและรายงาน แต่ยังขาดด้านกาตรวจสอบภายใน และถึงแม้จะมีการกำหนดวิธีการควบคุมภายในตามลักษณะดังกล่าวแล้วก็ตาม แต่ก็ปรากฎว่ายังมีปัญหาเกิดขึ้นในการดำเนินธุรกิจแต่ละด้าน โดยมีสาเหตุเนื่องมาจากการขาดความรู้ความเข้าใจในการบริหารงานและความเอาใจใส่ดูแลของคณะกรรมการ การขาดแคลนพนักงานในบางแผนกและพนักงานบางคนไม่ปฏิบัติหน้าที่ตามที่ได้รับมอบหมาย การไม่ปฏิบัติตามระเบียบ คำสั่งคำแนะนำต่างๆ ของหน่วยราชการที่ควบคุม ตลอดจนขาดการสนับสนุนด้านการฝึกอบรมคณะกรรมการ พนักงาน รวมทั้งสมาชิก เพื่อให้แต่ละฝ่ายได้เข้าใจในภาระหน้าที่ของตนให้ดีขึ้นอันจะช่วยส่งเสริมให้ทุกฝ่ายร่วมมือประสานงานกันเพื่อความเจริญก้าวหน้าองสหกรณ์โคนม จากการศึกษาในครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ให้ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับแนวทางการปรับปรุงแก้ไขปัญหาและข้อบกพร่องที่เกิดขึ้นในการดำเนินธุรกิจแต่ละด้านของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด ไว้แล้ว แต่ทั้งนี้แนวทางและข้อเสนอแนะต่างๆ จะสามารถนำมาใช้ในการปรับปรุงการควบคุมภายในของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด ได้เพียงใดนั้นย่อมขึ้นอยู่กับปัจจัยที่จะมีผลกระทบ เช่น โครงสร้างองค์การ การควบคุมดูแลของฝ่ายบริหาร และบุคลากร นอกจากนี้ก็ยังขึ้นอยู่กับข้อจำกัดต่างๆ เช่น ความร่วมมือของฝ่ายบริหารและทรัพยากรที่จะนำมาใช้ในการปรับปรุง เป็นต้น อย่างไรก็ตาม กรณีศึกษาการควบคุมภายในของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด รวมทั้งแนวทางการปรับปรุงแก้ไขปัญหาต่างๆ ที่แสดงไว้นี้ นอกจากจะเป็นประโยชน์ต่อการบริหารงานของสหกรณ์โคนมหนองโพราชบุรี จำกัด เองแล้ว สหกรณ์โคนมแห่งอื่นๆ ก็สามารถนำไปใช้เป็นแบบอย่างในการควบคุมการดำเนินธุรกิจได้ อีกทั้งอาจเป็นประโยชน์ต่อหน่วยราชการที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมสหกรณ์โคนม เพื่อใช้ศึกษาและปฏิบัติงานควบคุมตลอดจนกำหนดแนวนโยบายที่จะช่วยเหลือและประสานงานกับสหกรณ์โคนมให้ได้ผลดีต่อไป