เปรียบเทียบการดำรงรักษาเอกราชของประเทศไทย โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ของพม่าโดยเจ้ามินดงและของญวนโดยจักรพรรดิ์ตือตึก

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเป็นเชิงเปรียบเทียบการรักษาเอกราชของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระเจ้ามินดง และจักรพรรดิตือดึก ในขณะที่ดินแดนในคาบสมุทรอินโดจีน เป็นจุดที่ประเทศอังกฤษและฝรั่งเศสแข่งขันกันขยายอำนาจเข้ามาครอบครอง การวิจัยได้ชี้ถึงบทบาทของประเทศอังกฤษและฝรั่งเศสในการขยายอิทธิพลเข้ามาในประเทศไทย พม่า และญวน เพื่อผลประโยชน์ทางด้านการค้าและการคุ้มครองคณะสอนศาสนาชาวฝรั่งเศส ดังจะเห็นได้จากสนธิสัญญาบาวริงฉบับ พ.ศ. 2398 สนธิสัญญาระหว่างพม่ากับอังกฤษฉบับ พ.ศ.2405 และการเจรจาขอทำสนธิสัญญากับประเทศญวนของ เดอ มองติญยี ใน พ.ศง 2400 ในขณะเดียวกันประเทศมหาอำนาจทั้งสองยังได้ทำการสำรวจเส้นทางการค้าจากประเทศพม่าและญวนไปยังมณฑลยุนนาน ทางภาคใต้ของประเทศจีน ซึ่งคาดว่าจะเป็นแหล่งวัตถุดิบและตลาดการค้าที่สำคัญแห่งหนึ่ง การสำรวจของประเทศอังกฤษและฝรั่งเศสมีผลกระทบต่อเอกราชของประเทศพม่และญวนโดยตรง ด้วยเหตุที่มีเส้นทางไปสู่มณฑลยุนนาน ยังผลให้ประเทศอังกฤษและฝรั่งเศสต้องการเข้าครอบครองประเทศพม่าและญวนตามลำดับในเวลาต่อมา การเปรียบเทียบบทบาทของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระเจ้ามินดง และจักรพรรดิตือดึก แบ่งออกเป็นสองระยะ ระยะแรก เป็นการพิจารณาการเตรียมพระองค์ก่อนเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ โดยศึกษาจากพื้นฐานการศึกษา การตระหนักถึงภัยจากประเทศมหาอำนาจตะวันตก และประสบการณ์ที่ทรงได้รับก่อนเสด็จขึ้นครองราชย์ ระยะที่สอง เป็นการพิจารณาการดำเนินพระราโชบายทั้งภายในประเทศและต่างประเทศภายหลังที่ทรงเสวยราชย์แล้ว เพื่อความอยู่รอดของประเทศ อันได้แก่ การปรับปรุงประเทศให้ทันสมัย การดำเนินนโยบายทางการฑูต และการทำสนธิสัญญากับประเทศตะวันตก ซึ่งจะแสดงถึงความสำเร็จของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการสร้างความเข้าใจฉันท์มิตรกับประเทศมหาอำนาจ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งได้ครองราชสมบัติสืบต่อจากสมเด็จพระชนกนาถ ได้ทรงเจริญรอยดำเนินพระบรมราโชบายต่างประเทศในทำนองเดียวกัน จึงยังผลให้ประเทศไทยรอดพ้นจากการตกเป็นอาณานิคมของประเทศมหาอำนาจ ส่วนพม่าค่อนข้างจะโชคร้ายที่ได้พระมหากษัตรย์คือ พระเจ้าธีบอที่หย่อนพระปรีชาสามารถไม่เหมือนกับพระเจ้ามินดง ดำเนินพระราโชบายต่างประเทศผิดพลาดจนเสียบ้านเมืองแก่อังกฤษ จักพรรดิตือดึกได้ทำให้บ้านเมืองล่มจม และเสียเอกราชแก่ฝรั่งเศส เพราะพระราโชบายต่างประเทศของพระองค์