บทบาทของประเทศมหาอำนาจตะวันตกในการสร้างทางรถไฟของประเทศไทย ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

Abstract

จุดประสงค์ในการวิจัยครั้งนี้ เพื่อศึกษาถึงการเริ่มต้นบทบาทของประเทศมหาอำนาจตะวันตกในการสร้างทางรถไฟแห่งประเทศไทยจนถึงกาสิ้นสุดบทบาทของประเทศเหล่านั้น โดยการค้นคว้าหาสาเหตุและปัจจัยชักนำให้กิจการรถไฟของไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวต้องตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของชาวตะวันตก ผู้เขียนได้เสนอข้อมูลที่จะชี้ให้เห็นถึงความเป็นไปของกิจการรถไฟในเวลานั้น สภาพการณ์ทางการเมืองซึ่งผลักดันให้เกิดการแข่งอำนาจและแย่งผลประโยชน์ในระหว่างกลุ่มประเทศจักรวรรดินิยม วิธีการที่ชาวตะวันตกใช้ในการควบคุม และกีดกันคนไทยไม่ให้มีอิสระในการดำเนินการรถไฟของชาติไทย ปัญหาต่างๆ อันเกิดจากการเข้ามามีบทบาทของประเทศมหาอำนาจเหล่านี้ ตลอดจนนโยบายและวิธีการของรัฐบาลไทยในการกำจัดอิทธิพลของชาวตะวันตก ทำให้กิจการรถไฟได้ตกเป็นของคนไทยในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อันเป็นการศึกษาเพื่อแสดงถึงวาระเริ่มต้น ระหว่างการมีบทบาท จนถึงการสิ้นสุดบทบาทของประเทศมหาอำนาจตะวันตกในกิจการรถไฟไทย วิทยานิพนธ์แบ่งเป็น 8 บท ไม่รวมบทนำและบทสรุป บทนำ กล่าวถึงสาเหตุและความสำคัญของปัญหา จุดมุ่งหมายในการศึกษา ที่มาของเอกสารและข้อมูลที่ใช้ในการวิจัย ปัญหาในระหว่างการค้นคว้าและวิจัย ขอบเขตและวิธีการเขียนวิทยานิพนธ์ ข้อคิดเห็นที่ได้จากประสบการณ์ระหว่างการค้นคว้า รวมทั้งข้อเสนอแนะบางประการของผู้เขียน บทที่ 1 กล่าวถึงพัฒนาการด้านการคมนาคมของไทยก่อนการสร้างทางรถไฟ และกล่าวถึงเหตุการณ์ที่โน้มน้าวให้รัฐบาลตกลงสร้างทางรถไฟ บทที่ 2 กล่าวถึงการตัดสินใจสร้างทางรถไฟสายกรุงเทพฯ - นครราชสีมา ประมวลความและวิเคราะห์การเริ่มเข้ามามีบทบาทของชาวเยอรมันในกิจการรถไฟไทย เปรียบเทียบลักษณะการต่อสู้ๆ เพื่อแย่งอำนาจในกรมรถไฟหลวงระหว่างอังกฤษและเยอรมนี บทที่ 3 กล่าวถึงการสร้างทางรถไฟสาย กรุงเทพฯ - นครราชสีมา และกรณีพิพาทระหว่างกรมรถไฟหลวงกับผู้รับเหมาสร้างทางรถไฟชาวอังกฤษ การวิจัยในบทนี้จะแสดงถึงการบีบบังคับที่ประเทศจักรวรรดินิยมถือปฏิบัติต่อประเทศที่ด้วยแสนยานุภาพกว่า บทที่ 4 กล่าวถึงความพยายามของกลุ่มนายทุนชาวอังกฤษที่จะขอสัมปทานสร้างทางรถไฟสายเหนือ การตัดสินใจของรัฐบาลไทยในการสร้างทางรถไฟสายกรุงเทพฯ - เชียงใหม่ และบทบาทของชาวเยอรมันในการสร้างทางรถไฟสายนี้ บทที่ 5 กล่าวถึงโครงการของฝรั่งเศสที่จะสร้างทางรถไฟตัดผ่านดินแดนไทย ซึ่งมีผลกระทบกระเทือนต่อการเจรจาทางการทูตระหว่างไทย และฝรั่งเศส ในกรณีสืบเนื่องจากวิกฤติการณ์ ร.ศ. 112 ส่วนบทที่ 6 แบ่งออกเป็น 2 ตอน ตอนแรกบรรยายถึงปัญหาก่อนการสร้างทางรถไฟสายกรุงเทพฯ -เพชรบุรี และชี้ให้เห็นถึงการแย่งผลประโยชน์ระหว่างประเทศมหาอำนาจด้วยกันในการประมูลซื้อวัสดุสร้างทางรถไฟ ส่วนตอนที่ 2 กล่าวถึงนโยบายของอังกฤษในการรักษาอิทธิพลในแหลมมลายู การตัดสินใจของรัฐบาลไทยที่จะสร้างทางรถไฟสายใต้ วิธีการของรัฐบาลอังกฤษในการกีดกันชาวเยอรมันไม่ให้มีส่วนร่วมในการสร้างทางรถไฟสายใต้ การกู้เงินจากรัฐบาลสหพันธรัฐมลายา บทที่ 7 และ 8 กล่าวถึงการสร้างทางรถไฟในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว สงครามโลก ครั้งที่ 1 และผลกระทบกระเทือนที่มีต่อกิจการรถไฟไทย การปฏิรูประบบงานในกรมรถไฟหลวง การดำเนินงานสร้างทางรถไฟภายหลังกรมขุนกำแพงเพชรอัครโยธินเข้าดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการกรมรถไฟหลวง และความสำเร็จของรัฐบาลไทยในการกำจัดอิทธิพลของชาวตะวันตกในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว บทสรุป สรุปสาเหตุและผลของการสร้างทางรถไฟในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เปรียบเทียบอำนาจของเจ้ากรมรถไฟชาวเยอรมันแต่ละคน จำแนกลักษณะความสนใจของประเทศมหาอำนาจตะวันตกในกิจการรถไฟไทย และวิเคราะห์ผลของการที่ประเทศเหล่านี้เข้ามามีบทบาทในการสร้างทางรถไฟแห่งประเทศไทย