พัฒนาการของการบริหารการพยาบาลในประเทศไทย

Abstract

วัตถุประสงค์ของการวิจัยครั้งนี้มุ่งที่จะศึกษาและวิเคราะห์ความเป็นมาเกี่ยวกับการพยาบาลในประเทศไทย และศึกษาลักษณะของระบบบริหารการพยาบาลในยุคต่างๆ ตลอดจนศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างระบบบริหารการพยาบาลกับระบบการศึกษาพยาบาล วิธีรวบรวมข้อมูล 1. ศึกษาเรื่องพัฒนาการของการบริหารการพยาบาลจากวิทยานิพนธ์ หนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ประวัติบุคคล วารสาร อนุสรณ์สถาบันพยาบาล เอกสารของทางราชการ บันทึก กฎ ระเบียบ คำสั่งเกี่ยวกับการบริหารการพยาบาล ทั้งที่เป็นภาษาไทย และต่างประเทศ โดยค้นคว้าจากห้องสมุดของสถาบันที่เกี่ยวข้อง และหอจดหมายเหตุแห่งชาติ 2. รวบรวมข้อมูลที่ได้จากเอกสารนำมาเปรียบเทียบ เรียบเรียงเป็นวิทยานิพนธ์ สรุปผลของการวิจัย การศึกษาการพยาบาลของไทยเริ่มเมื่อปี 2439 ด้วยพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 5 ด้วยการตั้งโรงเรียนพยาบาลแห่งแรกในประเทศไทยที่โรงพยาบาลศิริราช สมัยนั้นเรียกว่าโรงเรียนแพทย์ผดุงครรภ์และหญิงพยาบาล ปัจจุบันคือ คณะพยาบาลศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล นโยบายในสมัยเริ่มแรก เพื่อผลิตบุคลากรมาช่วยเหลือให้การคลอดบุตรของประชาชนปลอดภัยทั้งมารดาและทารก ต่อมา พ.ศ. 2457 ตั้งโรงเรียนพยาบาลขึ้นที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ เพื่อเตรียมพยาบาลไว้ใช้ในยามสงครามและยามสงบ ปี พ.ศ. 2469 ประเทศไทยได้รับความช่วยเหลือจากมูลนิธิร้อกกี้เฟลเลอร์ โดยมีสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรมบรมราชชนก และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาชัยนาทนเรนทร ช่วยเหลือเจรจา นโยบายสมัยนี้มุ่งเตรียมผู้อยู่ในวิชาชีพพยาบาลให้มีความรู้ทันกับความเจริญทางการแพทย์ ในปี พ.ศ. 2470 มีนโยบายมุ่งรวบรวมพยาบาลให้เป็นปึกแผ่น จึงเกิดมีสมาคมพยาบาลขึ้น มีชื่อเรียกว่าสมาคมนางพยาบาลแห่งกรุงสยาม นับเป็นสมาคมวิชาชีพของสตรีที่เก่าแก่ที่สุดของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2489 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 นโยบายในการบริหารการพยาบาล มุ่งผลิตพยาบาลให้เพียงพอกับความต้องการของประเทศชาติ การจัดองค์กรการบริหารการพยาบาล ในปี พ.ศ. 2439 สถานที่จัดการศึกษาพยาบาลคือ โรงพยาบาลศิริราช พ.ศ. 2446 ย้ายไปอยู่บ้านท่านผู้หญิงพัน (สถานที่ตั้งโรงเรียนศึกษานารีในปัจจุบัน) พ.ศ. 2447 ย้ายจากบ้านท่านผู้หญิงพันไปอยู่ทำเนียบเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (ตรงข้ามกรมชลประทานในปัจจุบัน) แล้วก็ล้มเลิกไป พ.ศ. 2451 กรมศึกษาธิการจัดหานักเรียนได้อีก จึงนำความขึ้นกราบบังคมทูลแด่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ขอพระราชทานพระราชูปถัมภ์ดุจกาลก่อน นับได้ว่ายังไม่มีหน่วยงานใดรับผิดชอบโดยตรง จนถึงปี พ.ศ. 2469 มีชาวต่างประเทศเข้ามาช่วยเหลือวางระเบียบแบบแผน จึงเริ่มเป็นระบบระเบียบตั้งแต่นั้นมา ปัจจุบันนี้จะเห็นได้ว่าการจัดองค์กรการบริหารการพยาบาลมีหน่วยงานที่ขึ้นอยู่กับสถาบันหลายแห่ง เช่นทบวงมหาวิทยาลัยของรัฐ กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทย และเอกชนต่างๆ การบริหารงานบุคคลในสมัยแรกๆ พ.ศ. 2439 กิจการบริหารพยาบาลดำเนินไปภายใต้การควบคุมของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ ตลอดจนสุภาพสตรีผู้มีชื่อเสียงในสมัยนั้น ต่อมา พ.ศ. 2469 มีพยาบาลชาวต่างประเทศมาช่วยวางหลักเกณฑ์การบริหารงานบุคคล มีการแต่งตั้งคณะกรรมการต่างๆ มีตำแหน่งบริหารชัดเจน มีการจัดตารางฝึกปฏิบัติงาน การแต่งเครื่องแบบมีเครื่องหมายแสดงตำแหน่ง จนถึงสมัยปัจจุบันพยาบาลเข้าไปมีบทบาทอยู่ในสาขาวิชาชีพต่างๆ จึงมีผู้บังคับบัญชาตามวิชาชีพนั้นๆ การจัดระบบการเงินสมัยแรกได้รับพระราชทรัพย์จากพระมหากษัตริย์ และสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ตลอดจนพระบรมวงศานุวงศ์บริจาคร่วมด้วย สมัยต่อมา พ.ศ. 2469 ส่วนใหญ่การเงินได้จากมูลนิธิร้อกกี้เฟลเลอร์ สมัยปัจจุบันมีแต่เงินงบประมาณแผ่นดินเท่านั้น ส่วนการศึกษาทางด้านบริหารหารพยาบาลเริ่มมีในระดับปริญญาโทที่บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อปี พ.ศ. 2516 ปัจจุบันผลิตนักบริหารทางการพยาบาลไปแล้ว 47 คน