ผลของหญ้าหนวดแมว (พยับเมฆ) ต่อการทำงานของไตหนูแรท

Abstract

หญ้านวดแมว หรือพยับเมฆ ชื่อสามัญ คือ ชาชวาใช้เป็นยาขับปัสสาวะรักษานิ่วและโรคในระบบทางเดินปัสสาวะ การศึกษาครั้งนี้เพื่อหาข้อมูลสนับสนุน การออกฤทธิ์ของหญ้านวดแมว จะมีผลต่อการทำงานของไตโดยตรงหรือไม่ และมีส่วนสัมพันธ์ต่อการทำงานของระบบไหลเวียนเลือดอย่างไร โดยใช้หนูแรทพันธุ์วิสต้า 50 ตัว เพศผู้ แบ่งการทดลองเป็น 2 การทดลองคือ การทดลองที่ 1 ใช้หนู 20 ตัว ศึกษาแบบเฉียบพลันในหนูที่วางยาสลบโดยให้น้ำชงหญ้าหนวดแมว 10 % น้ำหนักต่อปริมาตร (W/V) ทางสายยางจากปากสู่กระเพราะอาหารจำนวน 1 มิลลิลิตรต่อน้ำหนักตัว 300 กรัม โดยใช้หนู 10 ตัว และหนูอีกกลุ่มหนึ่งจำนวน 10 ตัวให้น้ำละลายผงโปรแตสเซียม 36 มิลลิอิคิววาเลนท์ต่อลิตร เป็นตัวเปรียบเทียบวิธีและจำนวนให้เท่ากันการทดลองที่ 2 แบ่งหนูเป็น 3 กลุ่มๆ ละ 10 ตัว เลี้ยงไว้ในกรงที่ดวงปริมาณน้ำกิน และแยกเก็บปัสสาวะได้ แยกกลุ่มทดลองโดยให้เป็นกลุ่มน้ำชงหญ้าหนวดแมว, กลุ่มน้ำละลายผงโปแตสเซียมคลอไรด์และกลุ่มน้ำเปล่าเป็นกลุ่มควบคุม แต่ละกลุ่มให้ความเข้มข้นสารเท่ากับที่ให้ในการทดลองที่ 1และให้กินเป็นระยะเวลานาน 7 วัน พบว่าในกลุ่มที่ได้รับหญ้าหนวดแมวแบบเฉียบพลันทำให้อัตราการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้น และความดันโลหิตต่ำลงอย่างมีนัยสำคัญในชั่วโมงที่ 1 และ 2 (P<0.05) แต่เมื่อศึกษาในกลุ่มที่ได้รับเวลานาน 7 วัน กลับพบว่าอัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิตลดลงอย่างมีนัยสำคัญ (P<0.05) จึงอาจกล่าวได้ว่าผลต่อระบบไหลเวียนเลือดในร่างกายไม่ใช้โปรแตสเซียมเป็นตัวสำคัญ แต่เชื่อว่าเกิดจากฤทธิ์ของอัลคาลอยด์ออร์โธซีฟอนกลับโคไซด์ที่อยู่ในหญ้าหนวดแมว ซึ่งมีผลต่อระบบประสาทพาราซึมพาราเธอติดสำหรับผลของหญ้าหนวดแมวที่ให้แบบเฉียบพลันต่อการทำงานของไตไม่พบว่ามีผลต่ออัตราการขับปัสสาวะ อัตราการกรองของไต (GFR) และอัตราการไหลเวียนเลือดผ่านไต (RBF) แต่ทำให้สัดส่วนที่ขับออกของโซเดียม (FENa) และคลอไรด์ (FEC1) เพิ่มขึ้นในชั่วโมงที่ 2 อย่างมีนัยสำคัญ (P<0.025) รวมถึงอัตราการขับทิ้งของโปแตสเซียม (UKV) ลดลง และปริมาณโปแตสเซียมในพลาสมา (PK) สูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ (P<0.05) และในกลุ่มที่ได้รับน้ำชงละลายโปรแตสเซียมคลอไรด์ก็พบว่าระดับโปแตสเซียมในพลาสมา (PK) อัตราการขับทิ้งคลอไรด์ (UC1V) และสัดส่วนที่ขับทิ้งของคลอไรด์ (FEC1) เพิ่มสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ (P<0.05) ในชั่วโมงที่ 2หลังให้สารละลายโปแตสเซียมคลอไรด์ การศึกษาผลของหญ้าหนวดแมวที่ให้เป็นระยะเวลานาน 7 วัน พบว่าสัดส่วนการกรองของไต (FF) มีค่าต่ำอย่างมีนัยสำคัญ (P<0.05) พร้อมกับการลดลงของอัตราการกรองของไต (GFR) และอัตราการไหลเวียนของพลาสมาผ่านไต (RPF) ซึ่งไม่เป็นสัดส่วนกัน เมื่อศึกษาถึงอัตราส่วนของปริมาณน้ำกินต่อปริมาณปัสสาวะ (Intake/output) พบว่า กลุ่มกินน้ำชงหญ้าหนวดแมวสูงกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญ และไม่มีการเปลี่ยนแปลงของปริมาณน้ำอิสระและ Osmolar clearance จึงไม่สนับสนุนว่ามีฤทธิ์เป็นยาขับปัสสาวะ อย่างไรก็ดีอัตราการขับทิ้งของอิเลคโตรลัยท์ คือ โซเดียม โปรแตสเซียมและคลอไรด์ (UNaV;UKV;UC1V) เพิ่มขึ้นทั้งในกลุ่มกินน้ำชงหนวดแมวและกลุ่มที่กินน้ำชงละลายโปรแตสเซียมคลอไรด์ รวมทั้งระดับ pH ของปัสสาวะก็สูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเช่นกัน แต่ไม่พบการเปลี่ยนแปลงของอัตราการขับทิ้งแคลเซียม และอนินทรีย์ฟอสฟอรัส ผลต่อหน้าที่การทำงานของไตดังกล่าวเป็นผลของอัลคาลอยด์ชักนำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่เซลล์ไตหลังจากทำให้ความดันโลหิตต่ำลง โดยลดลงการดูดกลับของโซเดียมที่หลอดไตส่วนต่างๆ (Renal tubule) แล้วจึงมีผลต่อระบบเรนิน-แองจิโอเทนลินอัลเดอสเตอโรน (R-A-A. System) เมื่อฮอร์โมนเหล่านี้ลดต่ำลงจึงเสริมให้ความดันโลหิตต่ำลงด้วย และโปรแตสเซียมที่เป็นส่วนประกอบในหญ้าหนวดแมว ก็เป็นตัวเสริมให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อการทำงานของไตดังกล่าว