การวิเคราะห์ระบบลุ่มน้ำตาปีโดยใช้คอมพิวเตอร์ช่วย

Abstract

การศึกษาการจำลองสภาพระบบลุ่มน้ำตาปีโดยใช้คอมพิวเตอร์ช่วย มีจุดมุ่งหมายใน การศึกษาพฤติกรรมของระบบที่เป็นผลจากการจัดการลุ่มน้ำตาปีทางด้าน การชลประทาน การผลิตไฟฟ้า และการบรรเทาอุทกภัยโดยใช้โปรแกรม HEC-5 เพื่อหาการจัดการลุ่มน้ำตาปีแบบต่าง ๆ ที่ทำให้เกิดประโยชน์สูงสุด การดำเนินการศึกษาประกอบด้วย การปรับเทียบแบบจำลองกับการดำเนินการของอ่างเก็บน้ำที่ผ่านมา เพื่อปรับค่าตัวแปรต่าง ๆ ของโปรแกรมที่ให้ค่าใกล้เคียงกับการดำเนินงานจริงมากที่สุด จากนั้นจึงนำไปศึกษาวิเคราะห์ระบบของลุ่มน้ำตาปี ในกรณีศึกษา 3 รูปแบบ ดังนี้ รูปแบบที่ 1 ระบบที่ไม่มีการพัฒนารูปแบบที่ 2 ระบบที่มีเพียงเขื่อนรัชชประภา และ รูปแบบที่ 3 ระบบที่มีเขื่อนรัชชประภา และเขื่อนแก่งกรุง โดยใช้ข้อมูลในช่วงปีพ.ศ. 2507-2534 ยาว 28 ปี ในการศึกษา ผลการศึกษาพอสรุปได้ว่า เขื่อนรัชชประภาไม่มีส่วนช่วยเพิ่มพื้นที่ชลประทานตามเป้าหมายระยะที่ 1 แต่อย่างใด ส่วนเขื่อนแก่งกรุงจะสามารถช่วยเพิ่มพื้นที่ชลประทานได้ 169,000 ไร่ ตามเป้าหมายระยะที่ 2 โดยเงื่อนไขของการชลประทานที่ได้ผล คือ ยอมให้พืชที่ปลูกขาดน้ำได้ 1 ครั้งในรอบ 5 ปี การผลิตไฟฟ้าที่เหมาะสมของเขื่อนรัชชประภา พบว่าควรจะเป็น 4 ชม./วัน และ 5.5 ชม./วัน สำหรับเขื่อนแก่งกรุง โดยเขื่อนรัชชประภาจะสามารถผลิตไฟฟ้าได้เฉลี่ยปีละ 480 ล้านกิโลวัตต์-ชม. ซึ่งมากกว่าความต้องการเฉลี่ยรายปี คือ 350 กิโลวัตต์-ชม. แต่เขื่อนแก่งกรุงสามารถผลิตไฟฟ้าได้เฉลี่ยปีละ 169 ล้านกิโลวัตต์-ชม. ซึ่งน้อยกว่าความต้องการเฉลี่ยรายปี คือ 178 ล้านกิโลวัตต์-ชม. การควบคุมอุทกภัยโดยเขื่อนรัชชประภา และเขื่อนแก่งกรุง เนื่องจากข้อมูลน้ำท่ารายวันที่สอดคล้องกันทั้งระบบมีเพียงเหตุการณ์เดียว ซึ่งเป็นเหตุการณ์น้ำท่วมในแม่น้ำตาปีเท่านั้น ส่วนที่ คลองแสง และ คลองยันไม่มีการท่วม นอกจากนี้ไม่มีข้อมูลที่สามารถนำมาใช้วิเคราะห์ได้อีก ทำให้ไม่สามารถประเมินประสิทธิภาพในการลดอุทกภัยของเขื่อนทั้งสองได้ เฉพาะเหตุการณ์ดังกล่าว เขื่อนรัชชประภา และเขื่อนแก่งกรุงสามารถลดน้ำหลากลงบริเวณพื้นที่ท้ายเขื่อน คือ ในคลองแสง และ คลองยัน พื้นที่ใต้จุดบรรจบของคลองพุมดวง และแม่น้ำตาปีลงไป เขื่อนทั้ง 2 ลดน้ำหลากลงได้น้อยมากเนื่องจากอิทธิพลของการไหลเพิ่มเติมระหว่างช่วงของลำน้ำ และ การไหลจากแม่น้ำตาปีมีมาก