การวิเคราะห์โครงสร้างการบริหารสถาบันอุดมศึกษาไทย

Abstract

ผลการวิจัยพบว่า สถาบันอุดมศึกษาใหญ่ส่วนใหญ่หน่วยราชการมีฐานะเทียบเท่ากรม มี หลายหน่วยงานเป็นผู้รับผิดชอบดำเนินการ มีโครงสร้างการบริหารหลักคล้ายกัน คือ มีพระราชบัญญัติซึ่งกำหนดโครงสร้าง องค์ประกอบ อำนาจหน้าที่และบทบาทของแต่ละอย่างไว้ชัดเจน ได้แก่ สภาสถาบัน ผู้บริหาร และรูปแบบการบริหารภายใน สรุปได้ดังนี้ สภาสถาบันเป็นองค์การบริหารสูงสุด มีอำนาจหน้าที่ควบคุมดูแลกิจการทั่วไปของสถาบันโดยมีอธิการบดี(อธิการ) เป็นผู้บังคับบัญชาสูงสุดและรับผิดชอบงานทั้งปวง มีคณบดี(หัวหน้าคณะวิชา) เป็นผู้บังคับบัญชาและผู้บริหารระดับกลาง มีหัวหน้าภาคเป็นผู้บริหารระดับล่างหรือระดับปฏิบัติการ รูปแบบการบริหารภายในใช้รูปแบบราชการผสมผสานกับรูปแบบคณะกรรมการ ยกเว้นมหาวิทยาลัยสงฆ์ สถาบันอุดมศึกษาเอกชนและสถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเชีย(เอไอที) ซึ่งมีลักษณะเฉพาะ องค์ประกอบของสภาสถาบันมีแตกต่างกันบ้างเล็กน้อย แต่ส่วนใหญ่จะประกอบด้วย นายกสภาอุปนายกฝ่ายบริหาร(โดยตำแหน่งหรือผู้แทน) ผู้ทรงคุณวุฒิ(5-15 คน) และหรือผู้แทนคณาจารย์ หรือ กรรมการโดยตำแหน่งจากภายนอกหรือภายในบางตำแหน่งที่เกี่ยวข้องโดยตรง และเลขานุการ จำนวนกรรมการสภาจะมีอยู่ระหว่าง 16-46 คน แค่จำนวนที่เหมาะสม คือ 30-36 คน สัดส่วนของกรรมการสภามีแนวโน้มจะเป็นแบบไตรภาคีมากขึ้น รูปแบบสภาผู้บริหารเริ่มลดลง ส่วนรูปแบบอื่น ๆ มีน้อย อำนาจหน้าที่และบทบาทขององค์ประกอบแต่ละประเภทพบว่า สภาสถาบันมีอำนาจหน้าที่ และบทบาทลดลง กลายเป็นสภารับรู้ รับทราบ หรือ "สภาตรายาง" อธิการบดี ที่ประชุมคณบดี และทบวงมหาวิทยาลัยมีอำนาจหน้าที่ และบทบาทมากขึ้น กระทรวงศึกษาธิการและสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติมีอำนาจหน้าที่ และบทบาทลดลงและไม่ชัดเจน ถึงอย่างไรก็ตามในอนาคตโครงสร้างการบริหารสถาบันอุดมศึกษาไทยส่วนใหญ่ก็ยังคงอยู่ในระบบราชการ เช่นทุกวันนี้ แต่จะปรับปรุงพระราชบัญญัติสถาบัน กฎหมายอื่น ระเบียบ ข้อบังคับ ฯลฯ ให้มีความคล่องตัวและสอดคล้องกับสถานการณ์ในปัจจุบันมากขึ้น