การวิเคราะห์กระบวนการพัฒนานักวิจัย : กรณีศึกษาผู้ช่วยวิจัยของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษากระบวนการพัฒนานักวิจัยจากการเป็นผู้ช่วยวิจัย ใน 4 สาขาวิชา ได้แก่ สาขาวิทยาศาสตร์กายภาพ วิทยาศาสตร์ชีวภาพ สังคมศาสตร์ และมนุษยศาสตร์ (2) เปรียบเทียบกระบวนการพัฒนานักวิจัยจากการเป็นผู้ช่วยวิจัย ระหว่าง 4 สาขาวิชา ดำเนินการวิจัยโดยใช้การสัมภาษณ์อาจารย์และผู้ช่วยวิจัยสาขาวิชาละ 2 คน และศึกษากระบวนการพัฒนานักวิจัยจากการเป็นผู้ช่วยวิจัย มีกลุ่มตัวอย่าง 2 กลุ่ม ได้แก่ อาจารย์ที่ได้รับทุนวิจัยจากกองทุนรัชดาภิเษกสมโภช ปีการศึกษา 2540-2544 และผู้ช่วยวิจัย ซึ่งได้มาจากคัดเลือก จำนวน 62 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสอบถามเกี่ยวกับกระบวนการพัฒนานักวิจัยจากการเป็นผู้ช่วยวิจัย และแนวคำถามในการสัมภาษณ์อาจารย์และผู้ช่วยวิจัย ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1) อาจารย์สาขาวิทยาศาสตร์กายภาพ วิทยาศาสตร์ชีวภาพ และสังคมศาสตร์คัดเลือกผู้ช่วยวิจัยโดยเป็นนิสิตในความดูแล ร้อยละ 67.7 งานที่ผู้ช่วยวิจัยที่ได้รับมอบหมายจากอาจารย์สาขาวิทยาศาสตร์กายภาพและวิทยาศาสตร์ชีวภาพ คือ การทำการทดลองในห้องปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร์ สาขาสังคมศาสตร์ คือ การใช้โปรแกรมสำเร็จรูปในการวิเคราะห์ข้อมูลในการวิจัย รวมทั้งการอ่านและแปลความหมายผลการวิเคราะห์จากคอมพิวเตอร์ สาขามนุษยศาสตร์ คือ การเก็บรวบรวมข้อมูลในการวิจัย ด้านวิธีพัฒนาผู้ช่วยวิจัย อาจารย์สาขาวิทยาศาสตร์กายภาพ วิทยาศาสตร์ชีวภาพ และมนุษยศาสตร์บอกจุดบกพร่องของผู้ช่วยวิจัย พร้อมทั้งแนะนำวิธีแก้ไข ปรับปรุง อาจารย์สังคมศาสตร์และผู้ช่วยวิจัยสาขาวิทยาศาสตร์กายภาพ วิทยาศาสตร์ชีวภาพ และมนุษยศาสตร์มีความคิดเห็นสอดคล้องกันว่าเป็นการสนับสนุนให้ผู้ช่วยวิจัยศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองเป็นหลัก ส่วนผู้ช่วยวิจัยสาขาสังคมศาสตร์เห็นว่าเป็นการร่วมกันคิดหาวิธีในการพัฒนางานวิจัยและแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น ทั้งนี้สามารถสรุปเป็นวิธีพัฒนาผู้ช่วยวิจัยทั้ง 4 สาขาวิชา ได้แก่ การสอนงาน การเรียนรู้จากการปฏิบัติ การพัฒนาตนเอง และการมอบหมายงานจากอาจารย์นักวิจัย ด้านความรู้ความสามารถทางการวิจัยที่เพิ่มขึ้นของผู้ช่วยวิจัย อาจารย์สาขาวิทยาศาสตร์กายภาพและมนุษยศาสตร์มีความคิดเห็นว่าผู้ช่วยวิจัยมีพื้นความรู้ในเรื่องที่ทำการวิจัยเพิ่มขึ้นมากที่สุด ส่วนอาจารย์สาขาวิทยาศาสตร์ชีวภาพมีความคิดเห็นว่าเป็นการมีความรู้และทักษะในการใช้แบบวิจัยและวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ในขณะที่อาจารย์สาขาสังคมศาสตร์เห็นว่าเป็นความสามารถในการใช้โปรแกรมสำเร็จรูปในการวิเคราะห์ข้อมูล 2) จากการวิเคราะห์ความแปรปรวนในความคิดเห็นของอาจารย์และผู้ช่วยวิจัย จำแนกตามสาขาวิชา พบว่า ผู้ตอบแบบสอบถามที่มีสถานภาพต่างกัน ไม่ว่าเป็นอาจารย์หรือผู้ช่วยวิจัยมีการปฏิบัติงานตามการมอบหมายของอาจารย์ต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ส่วนในกรณีของกลุ่มสาขาวิชา พบว่า มีความแตกต่างกันในระหว่างกลุ่มสาขาวิชาในด้านการปฏิบัติในวิธีพัฒนาผู้ช่วยวิจัย การมอบหมายงานของอาจารย์ให้แก่ผู้ช่วยวิจัย และความรู้ความสามารถทางการวิจัยของผู้ช่วยวิจัย อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 นอกจากนี้ยังพบว่ามีปฏิสัมพันธ์ระหว่างสถานภาพของกลุ่มตัวอย่างและสาขาวิชาต่อความรู้ความสามารถของผู้ช่วยวิจัยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05