การวิเคราะห์พัฒนาการของการศึกษาพยาบาลในประเทศไทย

Abstract

วัตถุประสงค์ของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาลักษณะของการปฏิบัติการพยาบาลก่อนที่จะมีการจัดการศึกษาพยาบาลในประเทศไทย 2. เพื่อศึกษาพัฒนาการของการจัดการศึกษาพยาบาลในประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2439 ถึง พ.ศ. 2524 3. เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลต่อพัฒนาการของการศึกษาพยาบาลในประเทศไทย วิธีรวบรวมข้อมูล 1. ศึกษาเรื่องพัฒนาการของการศึกษาพยาบาลในประเทศไทย จากเอกสารชั้นต้น (Primary Sources) ได้แก่ ร่างสารตรา พระราชบัญญัติ จดหมายเหตุ คำสั่ง กฎระเบียบ หนังสือโต้ตอบของทางราชการ ประกาศต่างๆ ของทางราชการ รายงานการประชุม บันทึกของชาวต่างประเทศที่เดินทางเขามาประเทศไทย บันทึกของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการศึกษาพยาบาล และเอกสารชั้นรอง (Secondary Sources) ได้แก่ บทความ หนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ปะวัติบุคคล วารสาร ภาษาไทย และต่างประเทศ และวิทยานิพนธ์ 2. สัมภาษณ์ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับวิชาชีพพยาบาล เพื่อให้ได้ข้อมูลสนับสนุนเพิ่มเติม ในกรณีที่มีข้อขัดแย้งจากการค้นคว้าจากเอกสาร สรุปผลการวิจัย ก่อนการจัดตั้งสถานศึกษาพยาบาลในประเทศไทยนั้น เชื่อว่าผู้ที่ทำหน้าที่ให้การพยาบาลได้ศึกษาวิชาการพยาบาล โดยสืบทอดความรู้มาจากคำบอกเล่าของบรรพบุรุษ และพระภิกษุ เรียนรู้จากประสบการณ์ และศึกษาด้วยตนเองจากคัมภีร์แพทย์แผนโบราณ สถานศึกษาที่สำคัญจึงได้แก่วัดและครอบครัว จนกระทั่งได้จัดตั้งสถานศึกษาพยาบาลแห่งแรกขึ้นในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ. 2439 ที่โรงพยาบาลศิริราช การจัดการศึกษาพยาบาลในประเทศไทย ตั้งแต่ปีพ.ศ. 2439 - 2468 ซึ่งเป็นยุคริเริ่มนั้น ยังไม่มีระบบระเบียบ ไม่มีสถานที่จัดตั้งโดยเฉพาะ ต้องอาศัยโรงพยาบาลไม่เข้มงวดเรื่องพื้นความรู้ของผู้เรียน ระยะเวลาในการศึกษาไม่แน่นอน วิชาที่เรียนในหลักสูตรกำหนดตามความจำเป็นที่พบในขณะนั้น จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2469 - 2488 การจัดการศึกษาพยาบาลได้รับการปรับปรุงหลายด้าน ถึงแม้จะไม่มีการก่อตั้งสถานศึกษาพยาบาลเพิ่มขึ้นก็ตาม การปรับปรุงดังกล่าวได้รับแนวคิดจากต่างประเทศเป็นสำคัญ หลักสูตรที่กำหนดเริ่มจะมีระบบระเบียบและวิชาที่กำหนดในหลักสูตรให้กว้างขวางยิ่งขึ้น แต่การจัดการศึกษาต้องชะงักไประยะหนึ่งเนื่องจากผลของสงครามโลกครั้งที่ 2 การจัดการศึกษาพยาบาลได้รับการฟื้นฟูอีกครั้งภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สงบเนื่องจากได้มีโอกาสติดต่อกับต่างประเทศอีก พร้อมทั้งประสบปัญหาการขาดแคลนพยาบาลจึงทำให้ในช่วงเวลาระหว่างพ.ศ. 2489 - 2504 มีการจัดตั้งสถานศึกษาพยาบาลเพิ่มอีก 7 แห่ง เพื่อเพิ่มจำนวนพยาบาลให้เพียงพอกับความต้องการ มีการยกระดับการศึกษา ให้สูงขึ้น ถึงขั้นปริญญาตรี และเปิดหลักสูตรหลังสำเร็จการศึกษาระดับพื้นฐานขึ้น นอกจากนี้ยังปรับปรุงหลักสูตรพยาบาลระดับพื้นฐานที่มีอยู่เดิมให้ได้มาตรฐานสากล อย่างไรก็ตาม การศึกษาพยาบาลได้มีการเปลี่ยนแปลงขนานใหญ่อีกครั้งในยุคแผนพัฒนาฯ(พ.ศ. 2505 – 2524) เพราะประเทศไทยประสบปัญหาขาดแคลนพยาบาลอย่างมาก เนื่องจากผลผลิตน้อย และพยาบาลเดินทางไปประกอบอาชีพในต่างประเทศกันมาก จึงทำให้ปริมาณพยาบาลไม่เพียงพอแก่การขยายบริการสาธารณสุขตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ในยุคนี้จึงต้องตั้งสถานศึกษาพยาบาลเพิ่มขึ้นอีก 15 แห่ง การจัดการศึกษามีตั้งแต่ระดับ ประกาศนียบัตร อนุปริญญา ประกาศนียบัตรเทียบเท่ากับปริญญาตรี ปริญญาตรี และปริญญาโท ทางการพยาบาล โครงสร้างของหลักสูตรไม่แตกต่างกันมาก เนื่องจากสถานศึกษาพยาบาลที่ก่อตั่งภายหลังจะยึดถือหลักสูตรของสถาบันที่ก่อตั้งก่อน ซึ่งหลักสูตรได้รับการยอมรับแล้วเป็นเกณฑ์ จากผลการวิจัยนี้ จะเห็นว่าการจัดการศึกษาพยาบาลนั้นมีการพัฒนามาโดยตลอดและการพัฒนาการนั้นมุ่งให้สอดคล้องกับความต้องการด้านสุขภาพของประชาชนมากขึ้น ดังนั้นการจัดการศึกษาพยาบาลในอนาคตโดยเฉพาะอย่างยิ่งหลักสูตรและการสอนควรจะยึดนโยบายด้านสุขภาพของประเทศเป็นสำคัญ นอกจากนี้ควรจะมีการสร้างภาวะผู้นำ และความสามารถทางการวิจัยในบุคลากรพยาบาลให้มากขึ้นด้วย