สถานะและอำนาจหน้าที่ตามกฎหมายของมหาวิทยาลัย

Abstract

มหาวิทยาลัยมีลักษณะเฉพาะแตกต่างจากส่วนราชการอื่นๆ กล่าวคือ มหาวิทยาลัยเป็นสถาบันอุดมศึกษาที่มีลักษะของความเป็นชุมชนวิชาการ ลักษณะเฉพาะที่สำคัญอีกประการหนึ่งของมหาวิทยาลัยคือความเป็นเลิศทางวิชาการ และการที่มหาวิทยาลัยจะเป็นเลิศทางวิชาการได้นั้นต้องมีความเป็นอิสระในการดำเนินงานและมีเสรีภาพทางวิชาการ ลักษณะเฉพาะของมหาวิทยาลัยตามที่กล่าวมานี้เอง จึงทำให้มหาวิทยาลัยมีความแตกต่างจากส่วนราชการอื่นๆ ทั้งในด้านภาระหน้าที่และการจัดองค์กรและวิธีดำเนินงาน โดยทั่วไปความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับมหาวิทยาลัยเป็นไปในลักษณะของการควบคุมกำกับมากกว่าการควบคุมบังคับบัญชา แต่ตามสภาพความเป็นจริงมหาวิทยาลัยของไทยมีสถานะเป็นส่วนราชการต้องปฏิบัติตามกฎหมาย ระเบียบเช่นเดียวกับส่วนราชการทั่วๆ ไป เป็นผลให้เกิดผลกระทบกับมหาวิทยาลัยสองประการ ประการแรกในสถานะของส่วนราชการทำให้มหาวิทยาลัยขาดความเป็นอิสระในการดำเนินงานทั้งในด้านการบริหารการเงิน งบประมาณ การบริหารงานบุคคล และการบริหารงานวิชาการ ประการที่สองความจำเป็นทางภารกิจเป็นผลให้สภามหาวิทยาลัยต้องออกระเบียบภายในที่เป็นการบริหารงานบุคคล บริหารการเงิน และจัดตั้งหน่วยงานภายในขึ้น การออกระเบียบดังกล่าวบางเรื่องยังเป็นปัญหาว่าจะออกเกินอำนาจของสภามหาวิทยาลัยหรือไม่ ดังนั้น เพื่อให้สอดคล้องกับลักษณะเฉพาะของมหาวิทยาลัยควรกำหนดสถานะของมหาวิทยาลัยเป็น 2 ประเภท คือ มหาวิทยาลัยที่มีความพร้อมในด้านงบประมาณสามารถดำเนินงานได้อย่างอิสระ ในรูปแบบขององค์การมหาชน ส่วนมหาวิทยาลัยที่ต้องพึ่งงบประมาณส่วนใหญ่จากรัฐยังคงมีสถานะเป็นส่วนราชการ และเห็นสมควรให้แก้ไขกฎหมาย ระเบียบที่บังคับใช้กับมหาวิทยาลัยที่ยังเป็นส่วนราชการ รวมทั้งให้แก้ไขให้สภามหาวิทยาลัยมีอำนาจในการดำเนินงานของมหาวิทยาลัยมากยิ่งขึ้น