การตีความรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษร

Abstract

การตีความรัฐธรรมนูญ เป็นส่วนสำคัญที่สุด ทั้งนี้เพราะเหตุว่าการตีความรัฐธรรมนูญก็คือการหยั่งทราบความหมายที่แท้จริงของถ้อยคำที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญนั้นว่ามีความหมายประการใด เพื่อนำไปใช้ได้อย่างถูกต้อง ตรงตามความประสงค์ของรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะในกรณีรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษร ซึ่งมีลักษณะสำคัญคือมักแข็งกระด้าง และมีความหมายตายตัวแน่ชัด แต่ความหมายอาจถูกโต้แย้งอยู่เสมอ หลักเกณฑ์ในการตีความรัฐธรรมนูญนั้น ประการแรกต้องตีความตามตัวอักษรก่อน หากว่าเมื่อไม่สามารถเข้าใจความหมายที่ปรากฏตามตัวอักษรได้ หรือเข้าใจไม่ชัดแจ้ง ก็ต้องตีความตามหลักเจตนารมณ์ ซึ่งหมายความถึงการค้นหาเจตนารมณ์ของบทบัญญัตินั้นๆ ทั้งนี้โดยใช้ทฤษฎีอำเภอจิต หรือทฤษฎีอำเภอการณ์ แล้วแต่กรณี หากไม่มีบทบัญญัติในเรื่องใดเรื่องหนึ่งบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญก็จะต้องค้นหากฎหมายมาใช้ให้จงได้ โดยนำประเพณีการปกครอง (สำหรับประเทศไทยเป็นประเพณีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิปไตย) ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนั้นๆ มาตีความและบังคับใช้ และหากประเพณีการปกครองในเรื่องนั้นๆ ก็ไม่มี ก็ต้องอาศัยหลักรัฐธรรมนูญทั่วไป จะเห็นได้ว่า หลักเกณฑ์การตีความรัฐธรรมนูญนั้นมีหลักเกณฑ์การตีความคล้ายคลึงหรือทำนองเดียวกันกับการตีความกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ซึ่งแตกต่างไปจากหลักเกณฑ์การตีความกฎหมายอาญา ทั้งนี้เพราะว่า รัฐธรรมนูญนั้นเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ เป็นกฎหมายที่กำหนดกฎเกณฑ์ในการปกครองและกลไกต่างๆ ของประเทศ รัฐธรรมนูญจะต้องตอบปัญหาที่เกิดขึ้นได้ทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นปัญหาทางการเมือง สังคม เศรษฐกิจ ดังนั้นในบางครั้ง อาจต้องมีการตีความหมายความให้ครอบคลุมถึงกรณีต่างๆ ได้ จะยึดถ้อยสำนวนตามตัวอักษรตายตัวไม่ได้ หลักเกณฑ์ที่ถูกต้องที่สุด ผู้เขียนเห็นว่าน่าจะเป็นดังที่ศาลสูงสุดสหรัฐอเมริกาเคยให้แนวทางไว้ว่า “...บทบัญญัติในรัฐธรรมนูญนี้ เขียนขึ้นโดยตั้งใจจะให้ยืนยงคงกระพันตลอดไปชั่วกาลนาน และโดยผลจากการนี้เอง จะต้องมีการประยุกติ์ให้เข้ากับวิกฤตการณ์นานาประการ ในเวลาต่อมา...”