กฎหมายการมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาทรัพยากรป่า

Abstract

ป่าเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีความสำคัญต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชนโดยทั่วไป โดยเฉพาะประชาชนในชนบทที่อยู่ใกล้ชิดกับป่า เพราะป่าเปรียบเสมือนแหล่งปัจจัย 4 และแหล่งรายได้เสริมที่ประชาชนในชนบทได้พึ่งพา อีกทั้งเป็นแหล่งให้ความชุ่มชื้นและต้นน้ำลำธารสำหรับการเกษตร ปัจจุบันปรากฏว่าทรัพยากรป่าของประเทศไทยมีปริมาณลดน้อยลงอย่างรวดเร็ว จนก่อให้เกิดสภาวะวิกฤตทางระบบนิเวศน์ อันก่อให้เกิดผลเสียและปัญหาต่างๆ ตามมาอย่างมากมาย ส่งผลกระทบต่อระบบเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองของประเทศ สาเหตุของปัญหานี้อาจกล่าวได้ว่าเป็นผลสืบเนื่องมาจากการดำเนินการจัดการทรัพยากรป่าของรัฐ ภายใต้นโยบายและกฎหมายที่เป็นอยู่ ซึ่งถือว่าทรัพยากรป่าเป็นของรัฐ และรัฐแต่ผู้เดียวเป็นผู้มีอำนาจในการจัดการดูแลรักษาและใช้ประโยชน์ ซึ่งผลที่ปรากฏออกมานั่นคือ พื้นที่ป่าของประเทศเหลืออยู่เพียงไม่ถึงร้อยละ 30 ของพื้นที่ประเทศ ดังนั้น แนวทางในการแก้ไขปัญหาเพื่อพัฒนาทรัพยากรป่าให้เกิดผลดีต่อไป จึงต้องเปลี่ยนแนวความคิดการจัดการป่าเสียใหม่ จากแนวความคิดดั้งเดิมที่รัฐแต่ผู้เดียวเป็นผู้มีอำนาจในการจัดการใช้ประโยชน์ ซึ่งไม่สามารถจัดการให้เกิดผลดีได้ ไปสู่แนวทางการให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรป่า ซึ่งจะทำให้ป่ายังคงอยู่และมีปริมาณเพิ่มขึ้น ดังจะเป็นได้จากสภาพความเป็นจริงและประสบการณ์อันยาวนาน ซึ่งพิสูจน์ให้เห็นว่าประชาชน โดยเฉพาะชุมชนในท้องถิ่นชนบท มีศักยภาพที่สามารถจัดการดูแลรักษาและใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่าได้ โดยไม่ทำให้สภาพของป่าเสื่อมสภาพหรือหมดสิ้นไป ดังจะเห็นได้จากกรณีของชาวบ้านหมู่บ้านทุ่งยาว ตำบลศรีบัวบาน อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน และในอีกหลายๆ ท้องที่ในประเทศไทย แนวทางการให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรป่านี้ ได้ปรากฏอยู่ในแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 6 แต่เนื่องจากในการดำเนินการยังไม่มีกฎหมายที่ให้อำนาจกับประชาชนไว้อย่างชัดแจ้ง อันจะทำให้การพัฒนาทรัพยากรป่าสามารถบรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์ ซึ่งจากการศึกษาพบว่าการกระจายอำนาจการจัดการป่าให้ประชาชนโดยองค์กรชุมชน ให้มีอำนาจจัดการตามกฎหมาย ภายในกฎ ระเบียบที่ชุมชนกำหนดขึ้น จะสามารถทำให้การพัฒนาทรัพยากรป่าประสบผล อันจะก่อให้เกิดผลดีและประโยชน์สุขต่อประเทศชาติโดยส่วนรวมในที่สุด