แนวทางการปรับปรุงภูมิทัศน์นครจำปาศรี จังหวัดมหาสารคาม

Abstract

นครจำปาศรีเป็นชุมชนโบราณที่สำคัญในจังหวัดมหาสารคาม มีหลักฐานการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ และพัฒนาอย่างต่อเนื่องจนถึงพุทธศตวรรษที่ 12 ชุมชนแห่งนี้ได้รับวัฒนธรรมทวารวดีจากภาคกลาง มีการขุดแนวคูเมือง กำแพงเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ามุมมน ราวพุทธศตวรรษที่ 16 อิทธิพลขอมได้เข้ามามีบทบาทในพื้นที่ มีการสร้างกู่น้อยและขุดบารายมีการขยายแนวคูน้ำคันดินเพิ่มออกไปเป็นวงที่สองครอบทับคูน้ำเดิมขึ้นเพื่อเก็บน้ำในชุมชน ต่อมาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18 ช่วงการปกครองของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 มีสร้างอโรคยาศาล (กู่สันตรัตน์) ต่อมาภายหลังจากช่วงพุทธศตวรรษที่ 18 ชุมชนแห่งนี้ก็ได้ล่มสลายไป กระทั่งพ.ศ. 2417 ชาติพันธุ์ลาวก็อพยพเข้ามาตั้งชุมชนและทำเกษตรกรรมในพื้นที่นครจำปาศรีสืบเนื่องจนถึงปัจจุบัน สืบเนื่องจากทางจังหวัดมหาสารคามได้มีจัดทำแผนแม่บท เพื่อการพัฒนานครจำปาศรีและบริเวณขุดพบสถูปพระธาตุนาดูน โดยเป็นการวางแผนในการพัฒนาพื้นที่ในขั้นต้น ซึ่งวิทยานิพนธ์ฉบับนี้จะเป็นการนำเสนอแนวคิดในการพัฒนาพื้นที่ และตอบสนองตามแผนที่ได้จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนาพื้นที่ดังกล่าว ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวและเป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ โดยจะสำรวจลักษณะทางกายภาพของพื้นที่สภาพชุมชนปัจจุบันที่อยู่ภายในพื้นที่นครจำปาศรี รวมถึงศึกษาแนวคิดด้านการอนุรักษ์พื้นที่โบราณสถาน แล้วนำหลักการพร้อมทั้งแนวคิดมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนา และอนุรักษ์พื้นที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ พร้อมทั้งพัฒนาชุมชนให้คงอยู่ร่วมกับพื้นที่นครจำปาศรีได้อย่างยั่งยืน ทั้งนี้เมื่อปรับปรุงและพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวแล้ว ก็จะต้องมีการสนับสนุนให้ชุมชนเป็นส่วนหนึ่งในการดูแลรักษาภูมิทัศน์ในพื้นที่โบราณสถาน ด้วยการปลูกจิตสำนึกให้คนภายในชุมชนมีความหวงแหน ที่จะรักษาความเป็นประวัติศาสตร์ในพื้นที่ของตนเองสืบทอดต่อไป จากการศึกษาครั้งนี้จะได้ผลการศึกษาที่จะใช้พัฒนาพื้นที่ออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่ เพื่อเสนอแนวทางในการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่นครจำปาศรี และปรับปรุงภูมิทัศน์ในส่วนพื้นที่โบราณสถานที่สำคัญ เพื่อพัฒนาพื้นที่ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยว และเป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ของพื้นที่อีกส่วนหนึ่ง คือเพื่อแก้ปัญหาการรุกล้ำพื้นที่โบราณสถาน