บทบัญญัติรัฐธรรมนูญว่าด้วยสถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาสถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยพิจารณาจากรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษรในประเทศต่างๆ ที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข รวมถึงพื้นฐานทางประวัติศาสตร์และบริบททางการเมือง ตลอดจนพัฒนาการของรัฐธรรมนูญในส่วนที่เกี่ยวข้องกับสถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์ในแต่ละประเทศ เพื่อใช้ในการศึกษาเปรียบเทียบกับสถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์ในประเทศไทย ซึ่งถือเป็นประเทศหนึ่งที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และมีรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษร จากการศึกษาพบว่า สถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์ในประเทศที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขเป็นไปตามที่ได้มีการบัญญัติรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษรที่มีความสอดคล้องกับเจตนารมณ์ของประชาชนและบริบททางการเมืองและสังคมของประเทศเหล่านั้นไม่ว่ารัฐธรรมนูญฉบับนั้นจะมีที่มาจากประชาชนหรือไม่ก็ตาม แต่เมื่อใดก็ตามที่สถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์ตามรัฐธรรมนูญไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ร่วมกันของประชาชนหรือบริบททางการเมืองและสังคมของประเทศ ก็ไม่พ้นที่จะต้องมีการเปลี่ยนแปลงแก้ไขรัฐธรรมนูญ สำหรับประเทศไทยนั้น พระมหากษัตริย์ทรงเป็นที่พึ่งและเป็นผู้บำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ราษฎร และมีส่วนสำคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนตลอดมาตั้งแต่เมื่อครั้งก่อนมีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ต่อมาเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 การบัญญัติรัฐธรรมนูญในส่วนต่างๆ รวมถึงสถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์กลับอิงจากแบบอย่างของต่างประเทศและมุ่งที่จะจำกัดบทบาทและพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์เป็นวัตถุประสงค์หลักแต่กลับไม่คำนึงถึงบริบททางการเมืองและสังคมของประเทศไทยมากนัก เมื่อทั้งสองสิ่งนี้ไม่สอดคล้องกัน สถานะของสถาบันพระมหากษัตริย์ตามรัฐธรรมนูญจึงต้องมีการเปลี่ยนแปลงแก้ไข โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่เมื่อครั้งปี พ.ศ. 2492 นอกจากนั้น การศึกษานี้ยังพบว่า พระมหากษัตริย์ไทยยังมีสถานะประการอื่นตามธรรมเนียมปฏิบัติที่สืบเนื่องมาจากพระราชอำนาจทางสังคมของพระมหากษัตริย์ประกอบกับบริบททางการเมืองของประเทศไทย ที่ไม่ว่าจะมีการยกเลิกหรือล้มล้างรัฐธรรมนูญกี่ฉบับก็ตาม สถานะส่วนนี้ก็จะยังคงดำรงอยู่ตราบเท่าที่ประชาชนยังคงเคารพและศรัทธาต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ดังเช่นตลอดเวลาที่ผ่านมา