การวิเคราะห์สาระสำคัญของเทคโนโลยีเรือนไทยภาคกลาง

Abstract

เรือนไทยภาคกลางในอดีตใช้ภูมิปัญญาในการออกแบบที่สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมในเขต ร้อนชื้น แต่ผลกระทบอย่างต่อเนื่องจากการถ่ายทอดเทคโนโลยีแบบตะวันตก การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม และสภาวะโลกร้อน รวมทั้งมลภาวะทางอากาศและเสียงทำให้เรือนไทยไม่สามารถตอบสนองต่อการใช้ชีวิตได้อย่างสุขสบายเช่นในอดีต การวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อพิสูจน์คุณค่ามรดกด้านการปรุงแต่งองค์ประกอบสถาปัตยกรรมและการใช้สอย เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ อนุรักษ์ และต่อยอดองค์ความรู้อย่างแท้จริงจากอดีตสู่ปัจจุบัน การวิจัยนี้ทำการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลจากปัจจัยที่มีอิทธิพลในอดีต คือ ภูมิประเทศ สภาพอากาศ และวัฒนธรรมในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น เปรียบเทียบกับข้อมูลในปัจจุบัน ผลการวิจัยพบว่า เทคโนโลยีการปรับสภาพแวดล้อมของเรือนไทยในอดีต ทำให้ร่างกายมนุษย์รู้สึกสบายโดยการผสมผสาน 6 ตัวแปร ของสภาวะน่าสบาย ประกอบด้วย ตัวแปรที่ไม่สามารถควบคุมแต่ปรุงแต่งได้ ด้วยวิธีการลดอุณหภูมิอากาศ และลดความชื้นสัมพัทธ์ ตัวแปรที่นำมาใช้ประโยชน์ได้ ด้วยวิธีลดอุณหภูมิเฉลี่ยของพื้นผิวโดยรอบ ลดค่าความเป็นฉนวนของเสื้อผ้า ลดอัตราการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย และเพิ่มความเร็วลม โดยสามารถจำแนกการปรุงแต่ง ดังนี้ 1) การปรุงแต่งอุณหภูมิเฉลี่ยของพื้นผิวสภาพแวดล้อมรอบนอกเรือนให้ต่ำ โดยคำนึงถึงประโยชน์ของการใช้อุณหภูมิดินในร่ม การระเหยของแหล่งน้ำขนาดใหญ่ การใช้ต้นไม้ขนาดใหญ่เพื่อให้ร่มเงา ใช้ประโยชน์จากการคายน้ำ และการปรับทิศทางลม 2) การปรุงแต่งอุณหภูมิเฉลี่ยของพื้นผิวโดยรอบในเรือนให้ต่ำจากการใช้มุมเอียง และการบังเงาของหลังคา การกันแดดจากตัวเรือน ชายคา การต้านทานความร้อน การลอยตัวและแทรกผ่านของอากาศร้อนสู่สภาพแวดล้อมของวัสดุมุงหลังคา การแลกเปลี่ยนรังสีความร้อนของหลังคากับท้องฟ้าในเวลากลางคืน 3) การปรุงแต่งวัฒนธรรมด้วยผ้าที่บางเบาและน้อยชิ้น ซึ่งช่วยลดค่าความเป็นฉนวนของเสื้อผ้า การใช้กิริยามารยาทที่เนิบช้า ซึ่งช่วยให้อัตราการเผาผลาญพลังงานในร่างกายมีค่าต่ำ 4) การผสมผสานวิถีชีวิตภายในเรือนเพื่อสร้างความสบาย โดยใช้ที่โล่งของพาไล ใช้ใต้ถุนเรือนในเวลากลางวัน และใช้ที่บนเรือนในเวลากลางคืน แนวทางจากการปรุงแต่งตัวแปรทั้งหมดเป็นสาระสำคัญในการส่งเสริมความสบายโดยการใช้ประโยชน์จากธรรมชาติอย่างสูงสุด ดังนั้นการออกแบบสถาปัตยกรรมไทยในอนาคตจึงควรคำนึงถึงการอยู่อาศัยอย่างสบาย มีคุณภาพชีวิต ด้วยการปรับใช้สาระสำคัญของเรือนไทย ไม่ใช่คำนึงแต่รูปลักษณ์ของเรือนไทยเพียงอย่างเดียว