การกระจายและความหลากหลายของสัตว์ทะเลตามฤดูกาลในแหล่งหญ้าทะเล ที่อ่าวปัตตานี

Abstract

ศึกษาการกระจายและความหลากหลายของกลุ่มสัตว์ทะเล ที่อาศัยในแหล่งหญ้าทะเลที่อ่าวปัตตานี โดยใช้วิธีการศึกษาตามโครงการ ASEAN-Australia Marine Science : Living Coastal Resources เพื่อเปรียบเทียบความแตกต่างของกลุ่มสัตว์ทะเล ในแหล่งหญ้าทะเลบริเวณอ่าวปัตตานี ในพื้นที่ต่างกัน 3 บริเวณ คือ บริเวณแหล่งหญ้าทะเลที่มีหญ้าทะเลชนิดเดียว แหล่งหญ้าทะเลที่มีหญ้าทะเลหลายชนิดขึ้นปนกันและพื้นที่ที่ไม่มีหญ้าทะเล และหาความสัมพันธ์กันระหว่างแหล่งที่อยู่กับกลุ่มสัตว์ทะเล ศึกษาระหว่างเดือนพฤศจิกายน 2540 ถึงเดือนพฤศจิกายน 2541 พบกลุ่มแพลงก์ตอนสัตว์ 31 กลุ่ม กลุ่มที่เด่น คือ Copepods ลูกกุ้ง และลูกปู กลุ่ม Polychaetes พบ 58 สกุล 28 ครอบครัว โดยพบพวก Ceratonereis sp., Aglophamus spp., Prionospio spp. และ Euclymene sp. มาก ในกลุ่มหอยฝาเดียว พบ 36 ชนิด 22 ครอบครัว ชนิดที่พบมาก เช่น Fairbankia sp., Stenothyra sp., Melanoides spp. เป็นต้น พบหอยงาช้างสกุล Dentalium 2 ชนิด และปลาหมึก 1 ชนิด ส่วนหอยสองฝาพบทั้งสิ้น 52 ชนิดจาก 23 ครอบครัว ชนิดที่พบมากคือ Lucina sp., Branchidontes striatulus และ Donax sp. พบกลุ่มครัสเตเซียนพบ 50 ชนิด 26 ครอบครัว กลุ่มที่พบเด่นมากคือ กลุ่ม Amphipods โดยเฉพาะชนิด Quadrivisio bengalensis ส่วนกลุ่มครัสเตเซียนชนิดที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ พบทั้งในระยะวัยรุ่นและตัวเต็มวัย ชนิดที่พบมาก เช่น กุ้งกุลาลาย (Penaeus semisulcatus) กุ้งแชบ๊วย (P.merguiensis) กุ้งหัวมัน (Metapenaeus spp.) และปูม้า (Portunus pelagicus) เป็นต้น ในกลุ่ม Echinoderms พบเพียง 3 ชนิด กลุ่มเด่นคือ Ophiotrix sp. กลุ่มปลาที่พบในการศึกษาครั้งนี้มี 103 ชนิด จาก 43 ครอบครัว กลุ่มที่พบมากที่สุด คือ ปลาบู่ (Acentrogobius viganensis) ปลาแป้นกระจก (Ambassis kopsii) ปลาสลิดทะเล (Siganus spp.) ชนิดที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ เช่น ปลาข้างตะเภา (Pelates quadrilineatus) ปลาเก๋า (Epinephelus spp.) ปลากะพงขาว (Lates calcarifer) ปลากะพงแดง (Lutjanus spp.) ปลากระบอก (Chelon Spp.) และปลากะตัก (Stolephorus spp.) เป็นต้น ปลาที่พบส่วนใหญ่เป็นระยะวัยรุ่นและระยกึ่งเต็มวัย จากการศึกษาครั้งนี้สามารถสรุปได้ว่าแหล่งหญ้าทะเล ที่มีหญ้าหลายชนิดขึ้นปนกันจะมีความหลากหลาย ของชนิดและความชุกชุมของสัตว์ทะเลมากกว่าแหล่งหญ้าทะเล ที่มีหญ้าทะเลชนิดเดียวและพื้นที่ที่ไม่มีหญ้าทะเล (P<0.05) ในการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มสัตว์กับแหล่งที่อยู่อาศัย พบว่าบริเวณที่มีความซับซ้อนของแหล่งที่อยู่ย่อยๆ (Micro-habitat) มาก จะพบจำนวนชนิดและความชุกชุมของกลุ่มสัตว์ต่างๆ มาอาศัยมาก นอกจากนี้ยังพบว่าความแตกต่างของอนุภาคตะกอนดิน จะมีบทบาทที่สำคัญในการกำหนดชนิดและการกระจาย ของชนิดหญ้าทะเลและสัตว์หน้าดิน โดยจะพบสัตว์หน้าดินกลุ่มที่กินอินทรียสารในตะกอนดิน (Deposit feeder) มากในบริเวณที่มีอนุภาคตะกอนดินขนาดเล็ก (Silt และ Clay) มาก ในขณะที่พวกกลุ่มที่กินอาหารพวกอินทรียสารที่แขวนลอยอยู่ในมวลน้ำ (Suspension feeder) จะพบมากในบริเวณที่มีอนุภาคตะกอนดินขนาดใหญ่ (ทราย หรือทรายปนโคลน)