ทรรศนะของพุทธศาสนาเถรวาทต่อปรัชญาการศึกษาของจอห์น ดิวอี้

Abstract

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ปรัชญาพื้นฐานและปรัชญาการศึกษาของพุทธศาสนาเถรวาทกับจอห์น ดิวอี้ และเพื่อพิสูจน์ความเห็นของนักการศึกษาบางท่านที่มองว่า ปรัชญาการศึกษาของพุทธศาสนาเถรวาทกับปรัชญาการศึกษาของจอห์น ดิวอี้นั้นมีความสอดคล้องกัน ผลการศึกษาพบว่า ในด้านปรัชญาพื้นฐาน ดิวอี้เชื่อในความเป็นจริง ความรู้ และคุณค่าว่าเป็นสิ่งสัมพัทธ์ เปลี่ยนแปลงไม่คงที่ และไม่มีเป้าหมายที่สมบูรณ์ตายตัว โลกและสังคมมนุษย์จึงเปลี่ยนแปลงไป และไม่มีอะไรคงอยู่เป็นนิจนิรันดร์ ส่วนพุทธศาสนาเชื่อในหลักความเป็นจริง ความรู้ และคุณค่าว่าเป็นสิ่งสมบูรณ์ ถึงแม้ว่า โลก ชีวิตและสรรพสิ่งจะเป็นไปตามธรรมดาของหลักอนิจจัง แต่ก็ยังมีสัจจธรรมบางอย่างซึ่งมีอยู่โดยความเป็นสิ่งสมบูรณ์ คงที่ และเป็นนิจนิรันดร์ ด้านปรัชญาการศึกษา ผลการศึกษาพบว่า การที่ดิวอี้เชื่อหลักปรัชญาพื้นฐานที่ว่าความเป็นจริงเป็นสิ่งสัมพัทธ์ เปลี่ยนแปลงไปตามเงื่อนไขหรือปัจจัยแวดล้อมของชีวิตและสังคม การศึกษาจึงมีลักษณะที่ไม่ตายตัวและเปลี่ยนแปลงไปตาม ซึ่งทำให้กระบวนการพัฒนาผู้เรียนของดิวอี้ไม่เน้นเนื้อหาความรู้ แต่เน้นเครื่องมือและวิธีการเข้าถึงความรู้ การศึกษาจึงต้องจัดตามความสำคัญแห่งปัจจัยผู้เรียน ได้แก่ ความสนใจ และความถนัด เป็นต้น ซึ่งถือเป็นการศึกษาที่เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง ส่วนพุทธศาสนา เชื่อในหลักสัจจธรรมที่สัมบูรณ์ ส่งผลให้กระบวนการพัฒนาผู้เรียนดำเนินไปเพื่อมุ่งสู่จุดมุ่งหมายคือสัจจธรรมที่สัมบูรณ์ จึงถือเป็นการศึกษาที่ยึดสัจจธรรมหรือความรู้ที่แท้เป็นศูนย์กลาง ผลการศึกษาสรุปว่า ปรัชญาการศึกษาของจอห์น ดิวอี้ กับปรัชญาการศึกษาของพุทธศาสนาแตกต่างกัน เพราะเชื่อในหลักปรัชญาพื้นฐานที่แตกต่างกัน ดิวอี้เชื่อในหลักความเป็นจริงแบบสัมพัทธนิยม การศึกษาจึงจัดเพื่อให้เด็กเรียนรู้ที่จะเผชิญกับโลกที่เปลี่ยนแปลง ไม่มีอะไรเป็นสิ่งสมบูรณ์ ไม่มีอะไรเป็นนิจนิรันดร์ และไม่มีหลักอะไรให้มนุษย์ยึดถือเป็นสรณะได้ ส่วนพุทธศาสนาเชื่อในหลักความเป็นจริงแบบสัมบูรณนิยม ยอมรับในสิ่งซึ่งเป็นสัจจธรรม และใช้เป็นหลักให้มนุษย์ได้ยึดถือเป็นสรณะในการดำเนินชีวิต เพื่อนำพาไปสู่ความสงบและสันติสุขที่แท้จริงได้ การศึกษาจึงควรดำเนินไปตามแนวทางแห่งวัตถุประสงค์นี้ ซึ่งถือเป็นข้อพิสูจน์ได้ว่า ความเห็นของนักการศึกษาบางท่านที่มองว่าปรัชญาการศึกษาของจอห์น ดิวอี้กับพุทธศาสนาเถรวาทสอดคล้องกันนั้น ไม่เป็นความจริง