แนวทางการปรับปรุงสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ กลุ่มอาคารราชดำเนิน : กรณีศึกษา อาคารนิทรรศน์รัตนโกสินทร์

Abstract

สถาปัตยกรรมสมัยใหม่มีคุณค่าเช่นเดียวกับสถาปัตยกรรมอื่นในประวัติศาสตร์ เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงวิวัฒนาการของวงการสถาปัตยกรรม แต่จากการศึกษาเบื้องต้นพบว่าสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ไม่ได้รับความสนใจและไม่เห็นถึงความสำคัญ เพราะความคุ้นเคยต่อรูปแบบสถาปัตยกรรมและคิดว่าไม่ใช่สิ่งที่หายาก จึงเกิดการละทิ้ง รื้อทำลาย หรือปรับปรุงอาคารโดยขาดความเข้าใจในความสำคัญจนทำให้สูญเสียคุณค่าและความแท้ที่เป็นสิ่งแสดงความสำคัญนั้นไป กลุ่มอาคารราชดำเนินที่ตั้งอยู่สองข้างถนนราชดำเนินกลางเป็นตัวอย่างสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในยุคแรกของประเทศไทย ช่วงปี พ.ศ.2475-2490 ที่มีความสำคัญจากคุณค่าด้านประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม และประโยชน์ใช้สอย แต่มีการใช้งานและปรับปรุงอาคารอย่างไม่เป็นระบบตามกระบวนการอนุรักษ์ที่อาคารสำคัญควรจะได้รับ ทั้งนี้ อาคารนิทรรศน์รัตนโกสินทร์เป็นอาคารหนึ่งในกลุ่มอาคารราชดำเนินที่ได้รับการปรับปรุงอาคารจากอาคารพาณิชย์เป็นศูนย์การเรียนรู้โดยรักษารูปแบบสถาปัตยกรรมภายนอกและปรับปรุงพื้นที่ภายในตามความต้องการของประโยชน์ใช้สอยใหม่และมาตรฐานอาคารปัจจุบัน ด้วยเหตุนี้ แนวคิดและวิธีการปรับปรุงอาคารนิทรรศน์รัตนโกสินทร์จึงมีศักยภาพสำหรับการวิเคราะห์หาแนวทางการปรับปรุงอาคารที่เหมาะสมต่อคุณค่าและความแท้ตามกระบวนการอนุรักษ์และการจัดการพื้นที่สำคัญทางวัฒนธรรม ผลการวิเคราะห์แนวคิดและวิธีการปรับปรุงอาคารนิทรรศน์รัตนโกสินทร์ตามกรอบทฤษฎีการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมสมัยใหม่พบว่า การรักษารูปแบบสถาปัตยกรรมภายนอกด้วยการรักษาความแท้ด้านรูปทรงและการออกแบบเป็นการรักษาคุณค่าด้านสถาปัตยกรรมซึ่งส่งผลต่อการรักษาคุณค่าด้านอื่นๆ และเอกภาพของกลุ่มอาคารที่เป็นความแท้ด้านคุณภาพเชิงนามธรรมที่สำคัญ และแม้การปรับปรุงพื้นที่ภายในจะเกิดความขัดแย้งจากวัสดุใหม่แต่ก็สร้างความกลมกลืนด้วยความเรียบง่ายและใช้สีที่ไม่ลดความเด่นชัดของกายภาพเดิม ซึ่งแนวทางนี้เป็นแนวทางหนึ่งที่สามารถประยุกต์ใช้กับการปรับปรุงอาคารราชดำเนินหลังอื่น รวมทั้งสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในยุคเดียวกันได้ต่อไป