การพัฒนาโปรแกรมเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมสำหรับนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์สภาพปัญหาและความต้องการในการเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมของนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียน 2) พัฒนาโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนในการเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมของนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียน 3) ศึกษาปัจจัยที่สนับสนุน และอุปสรรคของการนำโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนที่พัฒนาแล้วไปใช้ โดยการวิจัยครั้งนี้แบ่งเป็น 4 ระยะคือ 1) การวางแผนพัฒนาโปรแกรมโดยการวิเคราะห์สภาพปัญหาและความต้องการในการเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมของนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียน โดยการวิจัยเชิงสำรวจจากกลุ่มตัวอย่าง คือ นักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียนที่ศึกษาการศึกษาขั้นพื้นฐาน ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย จำนวน 396 คน 2) การออกแบบโปรแกรมเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมของนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียนและการนำโปรแกรมไปทดลองใช้ โดยการวิจัยกึ่งทดลองกับกลุ่มตัวอย่าง คือ นักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียน 30 คน 3) การประเมินผลและการตรวจสอบโปรแกรมเพื่อวิเคราะห์ปัจจัยสนับสนุนและอุปสรรคในการนำโปรแกรมไปใช้ 4) การปรับปรุงแก้ไขจุดอ่อนของโปรแกรมที่นำไปใช้ ผลการวิจัยพบว่า 1. ผลการศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการของนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียนเกี่ยวกับการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคม ได้แก่ 1) การตระหนักรู้ในการเห็นคุณค่าในตนเองและผู้อื่น โดยมีพฤติกรรมที่คาดหวังด้าน (1) การค้นพบความถนัดและบุคลิกภาพของตนเอง (2) การค้นพบจุดเด่นจุดด้อยของตนเอง (3) การมีทักษะในการกำหนดเป้าหมายและทิศทางสู่ความสำเร็จ 2) ทักษะทางสังคมโดยมีพฤติกรรมที่คาดหวังด้าน (1) การคิดวิเคราะห์ ตัดสินใจ และแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ (2) การจัดการกับอารมณ์และความเครียด (3) การสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น นักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียนส่วนใหญ่มีความต้องการเข้าร่วมกิจกรรมการเรียนรู้ และส่วนใหญ่ต้องการให้มีรูปแบบของการจัดกิจกรรม คือ การจัดค่ายพัฒนาคุณภาพชีวิต การบำเพ็ญประโยชน์ และการศึกษาเยี่ยมชมแหล่งเรียนรู้ ส่วนใหญ่เห็นว่าที่เหมาะสมในการจัดกิจกรรมค่ายคือ 3 วัน ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการจัดกิจกรรมมากที่สุดคือ เดือนกุมภาพันธ์ 2. ผลการพัฒนาโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนในการเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมของนักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียน นำองค์ความรู้มาวางแผนพัฒนาโปรแกรม ตามแนวคิดการพัฒนาโปรแกรมของ Boone และบูรณาการการเรียนรู้จากแนวคิดการเรียนรู้จากประสบการณ์ของ Kolb และแนวคิดนีโอฮิวแมนนิสของ Sarkar มาเป็นขั้นตอนการจัดกิจกรรมของโปรแกรม 4 ขั้นตอน คือ 1) การสร้างบรรยากาศที่ผ่อนคลายและสร้างภาพพจน์ของตนเองทางบวก 2) การแลกเปลี่ยนประสบการณ์การเรียนรู้โดยสังเกตและไตร่ตรองประสบการณ์ร่วมกัน 3) การสรุปความคิดรวบยอด 4) การตรวจสอบความคิดรวบยอดด้วยการลงมือปฏิบัติ และฝึกฝนอย่างสม่ำเสมอ ทั้งนี้ผู้วิจัยจะใช้การจูงใจในทุกขั้นตอนของการจัดกิจกรรม โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อให้นักศึกษาการศึกษานอกโรงเรียนที่เข้าร่วมโปรแกรม กิจกรรมค่าย มีความรู้ ทักษะ และเจตคติที่ดีในด้านการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคม พบว่าเมื่อผู้เรียนได้เข้ารับโปรแกรมที่ผู้วิจัยจัดให้แล้ว มีการเห็นคุณค่าในตนเองและทักษะทางสังคมสูงกว่าก่อนเข้ารับโปรแกรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ทั้งด้านความรู้ ทักษะ และเจตคติ 3. ผลศึกษาปัจจัยที่สนับสนุนและอุปสรรคของการนำโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนที่พัฒนาแล้วไปใช้ปัจจัยที่สนับสนุนมีปัจจัยภายใน ได้แก่ นโยบายของแต่ละศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยต้องส่งเสริมให้ชัดเจน บุคลากรมีการฝึกอบรมให้เป็นวิทยากรกระบวนการ เลือกใช้สื่อแหล่งเรียนรู้ที่มีในชุมชนและต้องจัดเตรียมให้พร้อมและเพียงพอ มีแรงจูงใจจากภายในศาสนาที่ยึดถือหลักศีลธรรม และการตระหนักในคุณค่าที่ไม่มีเงื่อนไข ความรัก และการพัฒนาตนเอง ส่วนปัจจัยภายนอก ได้แก่ นโยบายของสำนักงานการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยต้องยอมรับให้นำโปรแกรมนี้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของหลักสูตร ครูและผู้บริหารเห็นความสำคัญให้สนับสนุนทรัพยากรและจัดสรรงบประมาณสำหรับโปรแกรม