การตรวจสอบรัฐวิสาหกิจไทยตามหลักธรรมาภิบาล: กรณีศึกษาการขายหุ้นบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ในปี พ.ศ. 2544

Abstract

การศึกษาวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่ออธิบายการตรวจสอบตามหลักธรรมาภิบาลของรัฐวิสาหกิจจากภายนอก (external accountability) และปัจจัยที่ส่งผลต่อความต้องการของการตรวจสอบจากภายนอกตามหลักธรรมาภิบาล เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยรัฐวิสาหกิจที่ใช้เป็นหน่วยวิเคราะห์ในการศึกษา คือ บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) โดยทำการศึกษากรณีการขายหุ้น บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ในปี พ.ศ.2544 ด้วยวิธีการศึกษาเอกสาร และ การสัมภาษณ์เชิงลึก ผลการศึกษาพบว่า รัฐวิสาหกิจไทยมีการตรวจสอบจากภายนอก แต่มิได้เป็นไปตามแนวคิดธรรมาภิบาล เนื่องจากการเข้าถึงข้อมูลเพื่อการตรวจสอบอยู่ภายใต้การควบคุมของนักการเมืองและข้าราชการระดับสูงที่เกี่ยวข้อง ซึ่งแตกต่างจากแนวคิดธรรมาภิบาลที่สนับสนุนให้การดำเนินการขององค์กรใดๆต้องถูกตรวจสอบจากทั้งภายในองค์กรและภายนอกองค์กร รวมทั้งสนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชนในการตรวจสอบด้วย โดยอิทธิพลของปัจจัยที่ส่งผลต่อความต้องการในการตรวจสอบจากภายนอกพบว่า ปัจจัยด้านความสัมพันธ์ส่วนตัวหรือระบบอุปถัมภ์ และปัจจัยด้านวัฒนธรรมทางการเมืองไทย มีอิทธิพลสำคัญทำให้การตรวจสอบของรัฐวิสาหกิจไทย ไม่เป็นไปตามหลักธรรมาภิบาล