ความสัมพันธ์ระหว่างชนิดและปริมาณแพลงก์ตอนกับคุณภาพน้ำในระบบเครือข่ายอ่างเก็บน้ำ (อ่างพวง) ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี

Abstract

การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างชนิดและปริมาณแพลงก์ตอนกับคุณภาพน้ำในระบบเครือข่ายอ่างเก็บน้ำ (อ่างพวง) บริเวณศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี ประกอบด้วยอ่างเก็บน้ำห้วยตะแปด อ่างเก็บน้ำเขากระปุก และอ่างเก็บน้ำห้วยทราย มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคุณภาพน้ำและแพลงก์ตอน รวมถึงความสัมพันธ์ของคุณภาพน้ำและแพลงก์ตอนที่พบ เพื่อเสนอแนวทางและมาตรการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำที่เกิดขึ้น โดยเก็บตัวอย่างระหว่างเดือนมกราคมถึงธันวาคม 2554 แบ่งเป็น 12 สถานี ผลการศึกษาพบว่า ดัชนีคุณภาพน้ำส่วนใหญ่ในระบบเครือข่ายอ่างเก็บน้ำ (อ่างพวง) มีค่าอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำพื้นดิน ส่วนดัชนีคุณภาพน้ำที่สูงเกินกว่าค่าเกณฑ์มาตรฐาน ได้แก่ ค่าความขุ่น และไนเตรท-ไนโตรเจน จากการประเมินคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน พบว่า คุณภาพน้ำของอ่างเก็บน้ำทั้ง 3 อ่าง ส่วนใหญ่จัดเป็นแหล่งน้ำประเภทที่ 2-3 ซึ่งสามารถนำมาอุปโภคและบริโภคได้ สำหรับการบริโภคต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรคและกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำก่อน

ผลการศึกษาแพลงก์ตอนพบว่า แพลงก์ตอนที่พบบ่อยในอ่างเก็บน้ำห้วยตะแปดคือ Pediastrum simplex var. duodenarium (Bailey) Rabonhorst และ Brachionus caudatus Barrois and Daday แพลงก์ตอนที่พบบ่อยในอ่างเก็บน้ำเขากระปุก คือ Microcyctis aeruginosa Kützing และ Brachionus caudatus Barrois and Daday ในขณะที่แพลงก์ตอนในอ่างเก็บน้ำห้วยทรายที่พบบ่อย คือ Merismopedia convoluta Brébisson และ Brachionus caudatus Barrois and Daday

ผลวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างคุณภาพน้ำกับปริมาณแพลงก์ตอนพืชรวม พบว่า Cyanophyceae ซึ่งเป็นแพลงก์ตอนกลุ่มเด่นพี่พบในอ่างเก็บน้ำห้วยตะแปด มีความสัมพันธ์ในเชิงบวกกับอุณหภูมิ (r = 0.674; p<0.05) และปริมาณคลอโรฟิลล์ เอ (r = 0.639; p<0.05) แพลงก์ตอนพืชในกลุ่ม Cyanophyceae ซึ่งเป็นแพลงก์ตอนกลุ่มเด่นพี่พบในอ่างเก็บเขากระปุก มีความสัมพันธ์ในเชิงบวกกับปริมาณไนไตรท์-ไนโตรเจน (r = 0.597; p<0.05) ส่วนแพลงก์ตอนพืชในกลุ่ม Chlorophyceae ซึ่งเป็นแพลงก์ตอนชนิดเด่นพี่พบในอ่างเก็บน้ำห้วยทราย มีความสัมพันธ์ในเชิงบวกกับความเป็นด่าง (r = 0.674; p<0.05) จากการประเมินคุณภาพน้ำโดยใช้ AARL-PC score และ AARL-PP score พบว่า อ่างเก็บน้ำห้วยตะแปด อ่างเก็บน้ำเขากระปุก และอ่างเก็บน้ำห้วยทราย มีคุณภาพน้ำปานกลางถึงไม่ดี มีสารอาหารปานกลางถึงสูง

ผลการประเมินสถานการณ์ของปริมาณน้ำในอ่างเก็บน้ำที่มีผลต่อปริมาณแพลงก์ตอนพืช พบว่า อ่างเก็บน้ำทั้งสามมีแนวโน้มไปในทิศทางเดียวกัน กล่าวคือ ปริมาณน้ำในอ่างเก็บน้ำแปรผกผันกับปริมาณแพลงก์ตอนพืชและปริมาณสารอาหาร (ไนเตรท-ไนโตรเจน) และปริมาณแพลงก์ตอนพืชแปรผันตามปริมาณสารอาหาร (ไนเตรท-ไนโตรเจน) ซึ่งการจากศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างชนิดและปริมาณแพลงก์ตอนกับคุณภาพน้ำ ทำให้สามารถทราบสถานภาพโดยรวมของเครือข่ายอ่างเก็บน้ำ (อ่างพวง) ว่ากำลังเข้าสู่ภาวะติดตามเฝ้าระวัง และควรมีการตรวจวัดคุณภาพน้ำและแพลงก์ตอนอย่างน้อยทุก 4 เดือน