ความชอบธรรมของอำนาจในการอภัยโทษ

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาถึงความชอบธรรมของอำนาจในการอภัยโทษ โดยศึกษาถึงความชอบธรรมบนพื้นฐานของทฤษฎี หลักการ และแนวความคิดทางกฎหมายมหาชน และอาชญาวิทยา และหลักธรรมต่างๆที่เกี่ยวข้อง อีกทั้งความชอบธรรมในทางปฏิบัติทั้งในไทยและต่างประเทศ การใช้อำนาจในการอภัยโทษเดิมมาจากแนวคิดการให้ความกรุณาของรัฏฐาธิปัตย์ ซึ่งถือว่าเป็นคุณธรรมหนึ่งของผู้ปกครอง และยังเป็นหลักธรรมที่ทุกศาสนายอมรับ อย่างไรก็ตามในทางพระพุทธศาสนาถือว่าการลงโทษเป็นสิ่งจำเป็นเพราะเป็นผลของกรรมที่ได้ทำไว้ แต่เป็นที่สังเกตว่าทุกศาสนาฝ่ายเทวนิยมต่างมีพิธีกรรมในการขอขมาโทษเพื่อล้างบาปต่อพระเจ้า โดยพระเจ้าจะให้อภัยได้ต่อเมื่อมีเงื่อนไขสำคัญว่าผู้กระทำผิดต้องสำนึกผิดกับความผิดที่ได้ทำมาแล้ว นอกจากนี้หลักธรรมของพระมหากษัตริย์โดยเฉพาะทศพิธราชธรรมก็ส่งเสริมให้พระมหากษัตริย์ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานอภัยโทษแก่ผู้ต้องพระราชอาญา ทั้งนี้จักต้องทำโดยถูกต้องเหมาะสมและเป็นธรรม พระราชทานอภัยโทษแก่ผู้สมควรได้รับตามทฤษฎีการลงโทษแบบแก้แค้นทดแทน และต้องคำนึงถึงทฤษฎีอรรถประโยชน์นิยมที่จะต้องนำความสุขให้แก่สังคมโดยรวม สิ่งเหล่านี้จะเป็นเครื่องเฉลิมพระบารมีของพระมหากษัตริย์ให้เปี่ยมไปด้วยพระเดชและพระคุณอย่างได้ดุลยภาพ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยยอมรับอำนาจในการอภัยโทษของพระมหากษัตริย์เป็นอำนาจเด็ดขาดดั้งเดิม ซึ่งดูเหมือนจะแตกต่างจากประเทศอื่นๆ เช่น ประเทศอังกฤษแม้อำนาจอภัยโทษจะเป็นอำนาจของพระมหากษัตริย์อังกฤษแต่ก็มีลักษณะที่เป็นแบบพิธี โดยทรงพระราชวินิจฉัยตามความเห็นของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย สำหรับประเทศญี่ปุ่น เดิมทีที่พระจักรพรรดิมีพระราชอำนาจในการอภัยโทษอย่างเด็ดขาด ต่อมาได้จำกัดพระราชอำนาจในการอภัยโทษให้เป็นไปตามคำยินยอมของคณะรัฐมนตรี ซึ่งถือว่าเป็นการใช้อำนาจในนามประชาชน ส่วนประเทศสหรัฐอเมริกาประธานาธิบดีมีอำนาจในการอภัยโทษในความผิดต่อรัฐบาลกลาง ซึ่งเป็นที่น่าสนใจว่าอำนาจในการอภัยโทษในประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นไปอย่างจำกัด การอภัยโทษแต่ละปีมีไม่มาก เนื่องจากการอภัยโทษถูกใช้ในฐานะที่เป็นทางออกฉุกเฉินเมื่อกฎหมายถึงทางตัน จึงถือได้ว่าการอภัยโทษเป็นสิ่งที่มีเหตุผลสูงสุดที่ทำให้เกิดความยุติธรรม เช่นนี้ การอภัยโทษจึงเป็นมาตรการที่ถูกต้องชอบธรรม ประเด็นสำคัญ อำนาจในการอภัยโทษ ถือเป็นการตรวจสอบและรักษาดุลการใช้อำนาจตุลาการให้เกิดความยุติธรรมอย่างแท้จริงอันถือเป็นการช่วยให้บรรลุวัตถุประสงค์ของอำนาจตุลาการ เพราะอำนาจตุลาการโดยศาลนั้นทำได้แค่วินิจฉัยอรรถคดีตามข้อกฎหมาย แต่อำนาจในการอภัยโทษโดยประมุขแห่งรัฐนั้นสามารถพิจารณาถึงความยุติธรรมทางสังคมที่กฎหมายเข้าไปไม่ถึงได้ อันนำมาซึ่งความยุติธรรมที่แท้จริงในทั้งทางกฎหมายและทางสังคม ทำให้ความชอบธรรมของอำนาจในการอภัยโทษดำรงอยู่ในสังคมโลกมาจนถึงปัจจุบัน