กระบวนการและผลของการศึกษาบทเรียนที่มีต่อการเรียนรู้ของครู: การวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคม

Abstract

การวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาลักษณะการเรียนรู้และปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันของครูในแต่ละขั้นตอนของกระบวนการศึกษาบทเรียน 2) วิเคราะห์ปฏิสัมพันธ์ในกระบวนการศึกษาบทเรียนของกลุ่มครูที่มีภูมิหลังแตกต่างกัน และ 3) ศึกษาผลของการศึกษาบทเรียนที่มีต่อการเรียนรู้และการปฏิบัติงานของครู และนักเรียน วิธีวิจัยเชิงคุณภาพที่ใช้ คือการวิจัยแบบกรณีศึกษา โดยมีโรงเรียนประถมศึกษา ขนาดใหญ่ในสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาตราดเป็นกรณีศึกษา แหล่งข้อมูลประกอบด้วย ครูผู้ปฏิบัติการศึกษาบทเรียน 13 คน ผู้บริหารสถานศึกษา 2 คน และครูผู้สอนในโรงเรียน 27 คน การเก็บรวบรวมและการวิเคราะห์ข้อมูลครอบคลุม การศึกษาเอกสาร การสังเกต การสัมภาษณ์ การใช้แบบสอบถาม การวิเคราะห์การวิเคราะห์เนื้อหา การวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคม และการวิเคราะห์ด้วยสถิติบรรยาย ผลการวิจัยพบว่า 1) ลักษณะของการเรียนรู้ของครู ใน 3 ขั้นตอนของกระบวนการศึกษาบทเรียนคือ ขั้นการออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้ ขั้นการปฏิบัติการสอนและการสังเกตการสอน และขั้นการอภิปรายผลและการสะท้อนกลับ มีดังนี้ ครูได้เรียนรู้จากเพื่อนครูในเรื่องการออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้แบบ 5 ขั้นตอน รวมทั้งการใช้สื่อและเทคนิคการจัดการเรียนรู้ในชั้นเรียนที่มีประสิทธิภาพ ครูเกิดความตระหนักถึงประโยชน์ของการทำงานร่วมกันและการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างเพื่อนครู ส่วนลักษณะปฏิสัมพันธ์ระหว่างครูในทั้ง 3 ขั้นตอน เป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้แบบการเกื้อกูล การสื่อสารทางบวกเพื่อให้กำลังใจ และชี้แนะซึ่งกันและกันแบบสองทิศทางโดยครูแต่ละคนในกลุ่มต่างเป็นทั้งผู้ให้และผู้รับการชี้แนะ เพื่อการพัฒนางานวิชาการร่วมกัน 2) การปฏิสัมพันธ์ในกระบวนการเรียนรู้ของกลุ่มครูที่มีอายุแตกต่างกัน มีลักษณะต่างช่วยเพิ่มความเข้มแข็งให้แก่กันและกัน ครูผู้ใหญ่ได้เพิ่มพูนความรู้และประสบการณ์การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศที่ทันสมัย ในขณะที่ครูผู้เยาว์ได้เพิ่มพูนความรู้และประสบการณ์ในการบริหารจัดการชั้นเรียน และการดูแลนักเรียน กลุ่มครูที่สอนในกลุ่มสาระที่แตกต่างกันให้ความสำคัญกับการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในวิธีและเทคนิคการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ส่วนกลุ่มครูที่สอนระดับชั้นเดียวกัน ต่างได้ช่วยกันเรียนรู้ข้อมูลเชิงลึกของนักเรียนได้อย่างมีคุณค่า 3) ผลของการศึกษาบทเรียนช่วยให้ครูได้พัฒนาความรู้ความเข้าใจในหลักการ และการปฏิบัติของการศึกษาบทเรียน ส่งผลให้เกิดการขยายประสบการณ์เรียนรู้เพื่อการพัฒนาการสอนของตนเองและเพื่อนครูอย่างสร้างสรรค์ การเปลี่ยนแปลงของครูดังกล่าวส่งผลให้นักเรียนตื่นตัวในการเรียนรู้ มีกระบวนการเรียนรู้แบบ 5 ขั้นตอน และมีการทำงานอย่างเป็นระบบ ไปสู่ลักษณะการเรียนรู้เพื่อชี้นำตนเอง และนักเรียนมีความสุขในการเรียนรู้ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวส่งเสริมสัมพันธภาพระหว่างครูในโรงเรียนให้มีความเป็นเครือข่ายของสังคมวิชาการหรือชุมชนวิชาการที่สร้างสรรค์และเข้มแข็งมากขึ้น