แนวทางการพัฒนาฟื้นฟูพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา กรุงเทพมหานคร

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ระบุศักยภาพและปัญหาทางกายภาพ เศรษฐกิจ สังคม และนโยบายการพัฒนาของพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา ในเขตกรุงเทพมหานคร เพื่อประมวลรูปแบบของพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา เขตกรุงเทพมหานคร 2) วิเคราะห์เพื่อสร้างแนวทางการพัฒนาฟื้นฟูพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา ในเขตกรุงเทพมหานคร กรุงเทพมหานครมีแผนนโยบายการพัฒนากรุงเทพมหานครระยะ12ปี(พ.ศ.2552-2563) มีแนวคิดการการพัฒนาพื้นที่สาธารณะริมน้ำที่ระบุไว้ในยุทธศาสตร์และแผนปฏิบัติราชการการพัฒนากรุงเทพมหานครและปริมณฑล คือยุทธศาสตร์การสร้างความสมดุลและยั่งยืนในการพัฒนาพื้นที่เมืองให้เกิดการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการลดข้อจำกัดของการใช้ประโยชน์ที่ดิน เช่น พื้นที่ตาบอด พื้นที่ถูกปิดล้อมขนาดใหญ่ การเพิ่มพื้นที่สีเขียว สวนสาธารณะและพื้นที่นันทนาการในเมือง สนับสนุนให้มีการเพิ่มพื้นที่สาธารณะเปิดโล่งริมแม่น้ำลำคลอง ให้มีภูมิทัศน์ที่สวยงามและสามารถใช้ประโยชน์เพื่อนันทนาการได้ อีกทั้งควรช่วยส่งเสริมเศรษฐกิจของคนจน ลดความเหลื่อมล้ำทางสังคม ให้ชุมชนแออัดสามารถเข้าถึงการบริการได้อย่างทั่วถึง สอดคล้องกับแนวคิดการพัฒนาพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา ที่มีจุดประสงค์เพื่อต้องการหาแนวทางการพัฒนาพื้นที่สาธารณะใต้สะพานหรือพื้นที่สาธารณะริมน้ำ เนื่องจากพบว่าปัจจุบันพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาล้วนกำลังประสบปัญหาด้านการขาดการใช้ประโยชน์ในพื้นที่อย่างเต็มศักยภาพ ปัญหาพื้นที่เสื่อมโทรม ปัญหาพื้นที่ถูกทิ้งร้าง ปัญหาการใช้งานพื้นที่ไม่เหมาะสม เป็นต้น ซึ่งพื้นที่สาธารณะแต่ละแห่งจะมีลักษณะของปัญหาที่เหมือนและแตกต่างกันออกไป Gehl (1971) กล่าวถึงพื้นที่สาธารณะว่า พื้นที่สาธารณะควรมีความหลากหลายของวัตถุประสงค์(multi-use) หรือกิจกรรมการใช้งาน ความหลายของเวลา(multi-time) และผู้คนหลากหลายประเภท(multi-type people) ซึ่งปัจจัยเหล่านี้จะเป็นตัวชี้วัดความสำเร็จในพื้นที่ว่าประสบความสำเร็จได้อย่างไร โดยหากมีผู้ใช้งานที่หลากหลายจะสามารถช่วยให้เกิดกิจกรรมที่หลากหลาย และเมื่อมีผู้คนที่หลากหลายประเภทเข้ามาใช้งานในพื้นที่ซึ่งวัตถุประสงค์การใช้งานที่แตกต่างกันประเภทของผู้คนก็แตกต่างกันจึงทำให้เกิดความหลากหลายของช่วงเวลาการเข้าใช้งานพื้นที่ได้ตลอดทั้งวัน กลายเป็นพื้นที่ที่มีชีวิตชีวา นั่นคือพื้นที่สาธารณะที่ถือว่าประสบความสำเร็จด้านการเป็นพื้นที่สาธารณะของเมือง การศึกษานี้จึงนำหลักแนวคิด 3Mix (multi-use, multi-time, multi-type people) คน กิจกรรมและเวลา มาใช้เป็นเกณฑ์การประเมินศักยภาพของพื้นที่สาธารณะใต้สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาในเขตกรุงเทพมหานคร ทั้ง 13 พื้นที่ เพื่อเลือกหนึ่งพื้นที่ที่มีปัญหามากที่สุดแต่มีแนวโน้มที่จะสามารถพัฒนาฟื้นฟูได้เช่นกันคือ พื้นที่สาธารณะใต้สะพานพระราม7 เขตบางซื่อ จากการศึกษาพบว่าพื้นที่สาธารณะพระราม7 เขตบางซื่อมีลักษณะของพื้นที่สามารถเข้าถึงได้ดีและปราศจากการปิดล้อมอาคาร( สกุลชัย ตันติเศรณี, 2548) ซึ่งเป็นคุณลักษณะของพื้นที่สาธารณะที่สามารถดึงดูดการเข้าถึงได้มากที่สุด แต่จากการศึกษาลงพื้นที่เก็บข้อมูลการใช้งานและกิจกรรมในพื้นที่สาธารณะพระราม7เขตบางซื่อกลับมีการใช้น้อยไม่สัมพันธ์กับขนาดของพื้นที่ ซึ่งปัจจัยด้านกายภาพพื้นที่โดยรอบพื้นที่สาธารณะพระราม7 เขตบางซื่อมีผลต่อการเข้าใช้พื้นที่เนื่องจากพื้นที่สาธารณะใต้สะพานพระราม7 มีลักษณะพื้นที่เปิดโล่งแต่ถูกปิดล้อมด้วยโครงข่ายถนนและขาดการเชื่อมโยงการเข้าถึงจากพื้นที่โดยรอบอย่างเหมาะสม เสมือนเป็นพื้นที่สาธารณะที่ถูกตัดขาดจากพื้นที่โดยรอบ เป็นต้น ปัจจัยนี้เป็นเพียงประเด็นหนึ่งในการยกตัวอย่างสาเหตุการเข้าใช้พื้นที่สาธารณะพระราม7เขตบางซื่อน้อยกว่าที่ควรจะเป็นหรือเป็นพื้นที่ซึ่งถูกใช้งานได้อย่างไม่เต็มศักยภาพ แนวทางการพัฒนาฟื้นฟูพื้นที่สาธารณะพระราม7นอกจาการพัฒนาด้านกายภาพแล้ว ควรมีการคำนึงถึงการพัฒนาด้านเศรษฐกิจและสังคมในพื้นที่ไปพร้อมกัน เพื่อให้พื้นที่สามารถรองรับการพัฒนาด้านต่างๆในอนาคตได้