การศึกษาการตรวจวัดค่าสารประกอบ (1,3) เบต้าดีกลูเคนในเลือดผู้ป่วยสำหรับใช้ในการวินิจฉัยโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามในกลุ่มผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดและผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายไขกระดูกในโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์

Abstract

ที่มา: โรคติดเชื้อราชนิดลุกลามยังคงเป็นปัญหาที่เพิ่มมากขึ้นในปัจจุบัน และพบว่าภาวะนี้มีอัตราการเสียชีวิตที่ค่อนข้างสูง โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดที่กำลังอยู่ในภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโตรฟิลในเลือดต่ำ (neutropenia) หรือผู้ป่วยที่กำลังได้รับการปลูกถ่ายไขกระดูก ปัญหาสำคัญคือความล่าช้าในการวินิจฉัย และนำไปสู่การให้การรักษาที่ล่าช้าตามมา การตรวจวัดค่า (1,3) ß-D-glucan (BG) ในเลือดผู้ป่วยเป็นการทดสอบที่ถูกพัฒนาขึ้นมาเพื่อพยายามมาแก้ไขปัญหาดังกล่าว อย่างไรก็ตามแม้ว่าการตรวจวัดค่า BG จะเริ่มมีการใช้กันอย่างแพร่หลายมากขึ้น แต่สำหรับประเทศไทยนั้นยังจำกัดอยู่เฉพาะในงานวิจัยและยังขาดข้อมูลการวิเคราะห์ค่าความสามารถต่างๆ ของการทดสอบในกลุ่มผู้ป่วยไทย วัตถุประสงค์: งานวิจัยฉบับนี้จึงมุ่งเน้นที่จะศึกษาการตรวจวัดค่า BG ในแง่การวิเคราะห์ค่าความไวและความจำเพาะของการทดสอบ สำหรับใช้ในการวินิจฉัยโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามในกลุ่มผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดที่กำลังมีภาวะ neutropenia และผู้ป่วยที่เข้ารับการปลูกถ่ายไขกระดูก ในโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ในช่วงตั้งแต่เดือนกรกฎาคม พ.ศ.2557 จนถึงเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.2558 โดยตรวจติดตามผู้ป่วยตลอดช่วงที่เข้ารับการรักษา เมื่อผู้ป่วยเริ่มมีอาการหรืออาการแสดงต่างๆที่ทำให้สงสัยว่าจะมีโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามเกิดขึ้นแล้ว ก็ทำการเก็บเลือดผู้ป่วยเพื่อตรวจวัดค่า BG และตรวจติดตามต่อว่ามีผู้ป่วยรายใดบ้างที่เข้าเกณฑ์การวินิจฉัยโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามตามเกณฑ์ของ European Organization for Research and Treatment of Cancer/Mycoses Study Group (EORTC/MSG) ปี 2008 วิธีการศึกษา: โดยเก็บรวบรวมผู้ป่วยได้ทั้งหมด 46 ราย พบว่ามีผู้ป่วย 17 รายที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามคิดเป็นร้อยละ 37 จากผู้ป่วยทั้งหมด โดยผู้ป่วยได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นระดับ proven invasive fungal infections (IFIs) จำนวน 5 ราย และระดับ probable IFIs จำนวน 9 ราย การตรวจวัดค่า BG ในเลือดผู้ป่วยพบว่ามีค่าความไว (sensitivity), ค่าความจำเพาะ (specificity), ค่า positive predictive value (PPV), และค่า negative predictive value (NPV) ของเครื่องมือตรวจนี้อยู่ที่ร้อยละ 14.28, 96.87, 66.67, และ 72.09 ตามลำดับ และถ้าพิจารณาในกลุ่มผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามและมีผลการตรวจวัดค่า BG ในเลือดให้ผลบวกนั้น ผู้ป่วยจะให้ผลบวกค่า BG ในเลือดเร็วกว่าการตรวจวินิจฉัยโดยยึดตามเกณฑ์ของ EORTC/MSG ปี 2008 โดยเฉลี่ยประมาณ 3 วัน แต่ไม่มีความแตกต่างเชิงนัยสำคัญทางสถิติ โดยมีค่า P= 0.667 สรุปผลการศึกษา: โดยสรุปการตรวจวัดค่า BG ในเลือดผู้ป่วยเพียง 1 ครั้งอาจไม่เพียงพอ เพื่อช่วยในการวินิจฉัยโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามในกลุ่มผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดที่กำลังมีภาวะ neutropenia หรือกลุ่มผู้ป่วยที่เข้ารับการปลูกถ่ายไขกระดูก เนื่องจากเครื่องมือการตรวจวัด BG ในเลือดผู้ป่วยมีค่าความไวในการตรวจที่จำกัด ดังนั้นจึงควรมีการตรวจติดตามค่า BG อีกเป็นครั้งที่ 2 หรือ 3 ถ้าผู้ป่วยยังคงมีอาการหรืออาการแสดงที่ยังทำให้สงสัยโรคติดเชื้อราชนิดลุกลามนี้อยู่