การวางแผนเศรษฐกิจในพื้นที่ลุ่มน้ำขนาดเล็ก ศึกษากรณีพื้นที่เขตลุ่มน้ำห้วยข้าวสาร จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ.2531

Abstract

วัตถุประสงค์หลักของการศึกษาเรื่องนี้ คือ ศึกษาแบบแผนการปลูกพืชที่เหมาะสม ภายใต้เงื่อนไขด้าน เศรษฐกิจ สังคม และสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ เพื่อปรับปรุงแนวทางการพัฒนาการเกษตรในพื้นที่ลุ่มน้ำขนาดเล็กที่มีการสร้างฝาย โดยทำการศึกษาในพื้นที่เขตลุ่มน้ำห้วยข้าวสาร จังหวัดอุบลราชธานี โดยได้แบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 เขต ตามสภาพการพัฒนาลุ่มน้ำ คือ พื้นที่เขตที่ 1 เป็นเขตพื้นที่ลุ่มน้ำที่สามารถนำน้ำจากลำห้วยมาใช้ได้ตลอดปี พื้นที่เขตที่ 2 เป็นเขตพื้นที่ลุ่มน้ำที่สามารถนำน้ำจากลำห้วยมาใช้ได้เฉพาะในฤดูฝน และพื้นที่เขตที่ 3 เป็นเขตพื้นที่ลุ่มน้ำที่ไม่สามารถนำน้ำจากลำห้วยมาใช้ได้ ในการศึกษาครั้งนี้ได้สร้างแบบจำลองลิเนียร์โปรแกรมมิ่ง สำหรับวิเคราะห์ แบบแผนการปลูกพืชชนิดเดิมที่เกษตรกรทำการเพาะปลูก แบบแผนการปลูกพืชที่ได้มีการเพิ่มพืชชนิดใหม่ และวิเคราะห์ความอ่อนไหวในด้าน ข้อจำกัดปัจจัยการผลิต และราคาผลผลิตที่เกษตรกรขายได้ ผลการวิเคราะห์ ได้เสนอแนะแบบแผนการปลูกพืชที่เหมาะสม โดยเกษตรกรควรทำการเพาะปลูกในพื้นที่เขตต่างๆ ในแต่ละช่วงเวลาดังต่อไปนี้ ในฤดูฝนควรทำการปลูกข้าวเจ้าและข้าวเหนียว โดยปลูกข้าวเจ้าไว้ขาย และปลูกข้าวเหนียวไว้บริโภค ในพื้นที่โดยเฉลี่ยครัวเรือนละ 26.62 ไร่ ส่วนในช่วงฤดูแล้งเกษตรกรในหมู่บ้านที่มีฝาย ซึ่งได้จัดแบ่งที่ดินในบริเวณลำห้วยที่มีฝายออกเป็นส่วนๆ เพื่อแบ่งกันทำการเพาะปลูกพืชฤดูแล้งหลังจากเกี่ยวข้าว ในจำนวนพื้นที่เฉลี่ยครัวเรือนละ 2.88 ไร่ โดยทำการเพาะปลูกข้าวโพด ซึ่งรายได้สุทธิสูงสุดที่สามารถได้รับเมื่อสิ้นปีการเพาะปลูกครัวเรือนละ 10,199.63 บาท ส่วนผลการวิเคราะห์โดยนำพืชชนิดใหม่เข้ามาในแบบจำลอง โดยให้มีการปลูกพริกไร่ ในฤดูแล้งจำนวนพื้นที่ 2.88 ไร่ หลังจากเกี่ยวข้าว รายได้สุทธิสูงสุดที่ได้รับเมื่อสิ้นปีการเพาะปลูกเพิ่มขึ้นเป็น 20,249.68 บาท สำหรับการวิเคราะห์ความอ่อนไหว โดยเปลี่ยนแปลงข้อจำกัดด้านปัจจัยการผลิตมีผลทำให้รายได้สุทธิของเกษตรกรเปลี่ยนแปลงไปมาก โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลงปัจจัยที่ดิน และจากการวิเคราะห์ความอ่อนไหวด้วยราคา โดยกำหนดให้ราคาพริกไร่ลดลง ลักษณะแบบแผนการปลูกพืชที่ได้จะลดพื้นที่ปลูกพริกไร่ลง เพื่อนำพื้นที่บางส่วนไปปลูก ข้าวโพด ถั่วลิสง หรือถั่วเหลือง แสดงให้เห็นว่าจากการเปลี่ยนแปลงราคาผลผลิตพืชชนิดต่างๆ ที่เกษตรกรขายได้ มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงแบบแผนการปลูกพืชที่เหมาะสมของเกษตรกรมากในด้านการใช้แรงงานคนเพื่อทำการปลูกพืชฤดูแล้ง โดยอาศัยน้ำจากลำห้วยจะทำให้มีการใช้แรงงานในฤดูแล้งมากขึ้น อันเป็นการลดปัญหาการว่างงานตามฤดูกาล และการเคลื่อนย้ายแรงงานได้บางส่วน